Πέρα από όποιον «Καποδίστρια» χτες ή «Καλλικράτη» σήμερα εκείνο που χρειαζόμαστε ως τοπικές κοινωνίες είναι ένα συνολικό σχέδιο δράσης για δημοκρατία παντού, για τη διαφάνεια και τον εκδημοκρατισμό θεσμών και διαδικασιών, για την αναβάθμιση του ρόλου των αντιπροσωπευτικών θεσμών. Σ’ αυτή την κατεύθυνση μέχρι σήμερα δεν έγινε καμία ουσιαστική συζήτηση που με αξιόπιστα κριτήρια, γεωγραφικά, οικονομικά, αναπτυξιακά, χωρίς καταναγκασμούς και μακριά από μικροκομματικές σκοπιμότητες θα καταστούσε την Αυτοδιοίκηση χώρο εγγυητή της δημοκρατικής έκφρασης και της συμμετοχής των πολιτών, αλλά και συντονιστή της τοπικής ανάπτυξης και ευημερίας. Είδαμε και διαβάσαμε «συντεχνιακές» αποφάσεις δήμων, κομματικές συσκέψεις, προσκλήσεις και επαφές κυβερνητικών κομματικών στελεχών από τον κύριο Ραγκούση, αλλά μέχρι εκεί. Εξαίρεση στην πρακτική αυτή αποτελεί η λαϊκή συνέλευση που έγινε στον Πυργετό με πρωτοβουλία των δημοτικών συμβουλίων Ευρυμενών και Κάτω Ολύμπου.
Εμείς όμως, χρειαζόμαστε μια Αυτοδιοίκηση που θα υπερβαίνει τη λογική της διαχείρισης και της λειτουργίας της ως διοικητικού μηχανισμού, που θα χαράσσει και θα υλοποιεί τις πολιτικές της μαζί με τον πολίτη, με τη συμμετοχή του, με τη δική του προσφορά, αλλά και την αποφασιστική του γνώμη. Θέλουμε τους πολίτες να προασπίζουν την πόλη τους , τη γειτονιά τους, το χωριό τους, το χώρο της καθημερινής τους ζωής συμμετέχοντας ενεργά. Θέλουμε τα τοπικά κινήματα παρόντα, με αφετηρία τα συγκεκριμένα προβλήματα του χώρου, από τα σκουπίδια ως το θέατρο που λείπει, από το κυκλοφοριακό και τον μολυσμένο αέρα, ως τη δημοκρατία στην πράξη.
Κανείς βέβαια, δεν ισχυρίζεται ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν χρειάζεται αλλαγές. Αλλά ποιές θα είναι οι αλλαγές αυτές, τί έχει ανάγκη ο κάθε Δήμος και αν θα ωφεληθεί μεγαλώνοντας ή μικραίνοντας, είναι ένα απολύτως εξατομικευμένο ερώτημα που επιδέχεται μόνον ειδική και εξατομικευμένη απάντηση. Το κρίσιμο ερώτημα, ποιός Δήμος θα συνενωθεί με ποιόν και με ποιά κριτήρια, απαιτεί επιστημονική προσέγγιση που μόνον η διοικητική διαδικασία μπορεί από τη φύση της να διασφαλίσει. Απαιτεί επίσης αποφασιστική συμμετοχή των ενδιαφερομένων, όχι απλώς «ναι ή όχι» διά βοής, αλλά ουσιαστική ανταλλαγή απόψεων και αντικρούσεις ισχυρισμών και επιχειρημάτων, σε όλα τα στάδια λήψης της απόφασης.
Κάθε επανασχεδιασμός των ορίων των Δήμων της χώρας έχει, επομένως, ως συνταγματικό όριο τη διατήρηση της τοπικής υπόθεσης. Πώς όμως οριοθετείται ένα γνήσιο τοπικό σύστημα, πώς δηλ προσδιορίζονται τα εδαφικά όρια μιας μονάδας ΟΤΑ α’ βαθμού; Τα κριτήρια δεν μπορεί να είναι μονοσήμαντα, ούτε προκρούστεια, και για το λόγο αυτό, η απάντηση δεν μπορεί να προέρχεται από τα πάνω, δηλ. από το νομοθέτη σύμφωνα με την ελεύθερη εκτίμησή του. Ειδικά στην Ελλάδα, η ταυτότητα κάθε συγκεκριμένου Δήμου δεν είναι δοτή, αλλά είναι αποτέλεσμα μιας σειράς πολύπλοκων διεργασιών ιστορικού, κοινωνικού, πολιτικού, πολιτιστικού και οικονομικού χαρακτήρα. Για το λόγο αυτό, τί αποτελεί τοπική υπόθεση προέχουσας σημασίας και με ποιό κριτήριο προσδιορίζεται, αποτελεί διαφορετικό ζήτημα για κάθε Δήμο και το γνωρίζει εκείνος καλύτερα από τον καθένα. Για άλλον είναι η διατήρηση της ιστορικής του ταυτότητος, για άλλον η προστασία της οικιστικής του φυσιογνωμίας, για άλλον η ανάδειξη κάποιων στοιχείων της παράδοσης ή του φυσικού του περιβάλλοντος, για άλλον η παραγωγή κάποιου τοπικού προϊόντος, η μετάδοση κάποιων τοπικών δεξιοτήτων, η τουριστική προβολή κ.ο.κ. Στη σημερινή εποχή της ελεύθερης συμβίωσης, οι γάμοι από συνοικέσιο ίσως έχουν ακόμα κάποιες πιθανότητες επιτυχίας. Οι υποχρεωτικοί όμως γάμοι, όπως αυτοί του Καλλικράτη, στους οποίους οι όροι της αναγκαστικής συμβίωσης και η πορεία της νέας ζωής καθορίζονται «από τα πάνω για το καλό όλων μας», είναι μάλλον καταδικασμένοι.
Τα σενάρια που είδαν το φως της δημοσιότητας, για την περιοχή των Τεμπών, με τα οποία προσωπικά διαφωνώ, δεν οριοθετούν ένα γνήσιο τοπικό σύστημα. Η προσπάθεια των δήμων Κάτω Ολύμπου και Ευρυμενών για δήμο παραλίων δεν φαίνεται να προχωρά αντίθετα η περιοχή διχοτομείται. Επίσης δεν λαμβάνονται υπόψη ούτε παλαιότερες αποφάσεις του περιφερειακού συμβουλίου ούτε καν το γεγονός ότι στην ευρύτερη περιοχή των Τεμπών – Δέλτα Πηνειού (των σημερινών Δήμων Κάτω Ολύμπου, Ευρυμενών, Γόννων, Μακρυχωρίου, Νέσσωνος και Κοινότητας Αμπελακίων) υπάρχει μια παράδοση κοινονικοοικονομικής και πολιτιστικής συνεργασίας των κατοίκων και των φορέων της ευρύτερης περιοχής. Ο ορεινός όγκος του Κισσάβου και του Κάτω Ολύμπου, ο Πηνειός και οι πεδιάδες πριν την κοιλάδα των Τεμπών και στη συνέχεια του Δέλτα διαμόρφωσαν έναν ενιαίο κοινωνικό και οικονομικό χώρο δραστηριοποίησης των κατοίκων της περιοχής. Οι παραδοσιακές γεωργοκτηνοτροφικές δραστηριότητες της περιοχής (κτηνοτροφία με γιδοπρόβατα και βοοειδή, καλαμπόκια, ελιές, καστανοπερίβολλα, πατατοκαλλιέργεια, αμπελοκαλλιέργεια, φασόλια, καπνός κ.α.) έδωσαν τα τελευταία χρόνια περισσότερο χώρο σε πιο σύγχρονες αγροτικές δραστηριότητες όπως: η ακτινιδοκαλλιέργεια, η μηδική, η βιολογική καλλιέργεια της ελιάς, το αμύγδαλο, νέες αμπελοκαλλιέργειες στη Ραψάνη και τους Γόννους, βιολογικές καλλιέργειες αλλά και οπωροκηπευτικά με κατεύθυνση την σύνδεση των προϊόντων αυτών και με την τουριστική ζήτηση πού διαμορφώνεται τους καλοκαιρινούς μήνες στην περιοχή. Αναπτύχτηκαν νέοι επαγγελματίες με παραδοσιακούς ξενώνες, ταβέρνες και χώρους μαζικής εστίασης, αλλά και μικροβιοτέχνες, ενώ γυναικείοι συνεταιρισμοί και σύλλογοι βάζουν τη δική τους σφραγίδα με την επεξεργασία αγροτικών κυρίως προϊόντων της περιοχής.
Η περιοχή με μακρόχρονες προσπάθειες και αγώνες των κατοίκων της, αλλά και με επί μέρους προγράμματα και εκδηλώσεις φορέων της, αρχίζει να διαμορφώνει τις ιστορικές πολιτιστικές και περιβαλλοντικές της διαδρομές (μονοπάτια, γεφύρια, δασικά συμπλέγματα, θέσεις θέας, αρχαιολογικοί χώροι, βυζαντινές εκκλησίες, λαογραφικά μουσεία, κέντρα ενημέρωσης για τον πολιτισμό και το περιβάλλον, γιορτές τοπικών παραδοσιακών προϊόντων και ιστορικών γεγονότων όπως της Εθνικής Αντίστασης Τέμπη-Γόννοι και της Αγροτικής εξέγερσης του Μ. Αντύπα Πυργετός-Ομόλιο, κ.ά. και να δίνει ένα νέο χρώμα στην περιοχή, που ευτυχώς δεν έχασε ακόμη την ταυτότητά της. Αν, λοιπόν, δεχτούμε από τα πάνω ένα νέο σχεδιασμό αυτός δεν μπορεί να αποκόψει το δήμο Ευρυμενών από την περιοχή μας, θα ήταν χωροταξικά τρελό. Όσο για την έδρα του νέου μας δήμου, μπορεί η υφυπουργός κυρία Τζάκρη να είναι νύφη στο Συκούριο αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτα απολύτως και εύχομαι και ελπίζω η τοπική κοινωνία αλλά και οι τοπικοί Άρχοντες να πουν εκείνοι την τελευταία λέξη.
Εμείς όμως, χρειαζόμαστε μια Αυτοδιοίκηση που θα υπερβαίνει τη λογική της διαχείρισης και της λειτουργίας της ως διοικητικού μηχανισμού, που θα χαράσσει και θα υλοποιεί τις πολιτικές της μαζί με τον πολίτη, με τη συμμετοχή του, με τη δική του προσφορά, αλλά και την αποφασιστική του γνώμη. Θέλουμε τους πολίτες να προασπίζουν την πόλη τους , τη γειτονιά τους, το χωριό τους, το χώρο της καθημερινής τους ζωής συμμετέχοντας ενεργά. Θέλουμε τα τοπικά κινήματα παρόντα, με αφετηρία τα συγκεκριμένα προβλήματα του χώρου, από τα σκουπίδια ως το θέατρο που λείπει, από το κυκλοφοριακό και τον μολυσμένο αέρα, ως τη δημοκρατία στην πράξη.
Κανείς βέβαια, δεν ισχυρίζεται ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν χρειάζεται αλλαγές. Αλλά ποιές θα είναι οι αλλαγές αυτές, τί έχει ανάγκη ο κάθε Δήμος και αν θα ωφεληθεί μεγαλώνοντας ή μικραίνοντας, είναι ένα απολύτως εξατομικευμένο ερώτημα που επιδέχεται μόνον ειδική και εξατομικευμένη απάντηση. Το κρίσιμο ερώτημα, ποιός Δήμος θα συνενωθεί με ποιόν και με ποιά κριτήρια, απαιτεί επιστημονική προσέγγιση που μόνον η διοικητική διαδικασία μπορεί από τη φύση της να διασφαλίσει. Απαιτεί επίσης αποφασιστική συμμετοχή των ενδιαφερομένων, όχι απλώς «ναι ή όχι» διά βοής, αλλά ουσιαστική ανταλλαγή απόψεων και αντικρούσεις ισχυρισμών και επιχειρημάτων, σε όλα τα στάδια λήψης της απόφασης.
Κάθε επανασχεδιασμός των ορίων των Δήμων της χώρας έχει, επομένως, ως συνταγματικό όριο τη διατήρηση της τοπικής υπόθεσης. Πώς όμως οριοθετείται ένα γνήσιο τοπικό σύστημα, πώς δηλ προσδιορίζονται τα εδαφικά όρια μιας μονάδας ΟΤΑ α’ βαθμού; Τα κριτήρια δεν μπορεί να είναι μονοσήμαντα, ούτε προκρούστεια, και για το λόγο αυτό, η απάντηση δεν μπορεί να προέρχεται από τα πάνω, δηλ. από το νομοθέτη σύμφωνα με την ελεύθερη εκτίμησή του. Ειδικά στην Ελλάδα, η ταυτότητα κάθε συγκεκριμένου Δήμου δεν είναι δοτή, αλλά είναι αποτέλεσμα μιας σειράς πολύπλοκων διεργασιών ιστορικού, κοινωνικού, πολιτικού, πολιτιστικού και οικονομικού χαρακτήρα. Για το λόγο αυτό, τί αποτελεί τοπική υπόθεση προέχουσας σημασίας και με ποιό κριτήριο προσδιορίζεται, αποτελεί διαφορετικό ζήτημα για κάθε Δήμο και το γνωρίζει εκείνος καλύτερα από τον καθένα. Για άλλον είναι η διατήρηση της ιστορικής του ταυτότητος, για άλλον η προστασία της οικιστικής του φυσιογνωμίας, για άλλον η ανάδειξη κάποιων στοιχείων της παράδοσης ή του φυσικού του περιβάλλοντος, για άλλον η παραγωγή κάποιου τοπικού προϊόντος, η μετάδοση κάποιων τοπικών δεξιοτήτων, η τουριστική προβολή κ.ο.κ. Στη σημερινή εποχή της ελεύθερης συμβίωσης, οι γάμοι από συνοικέσιο ίσως έχουν ακόμα κάποιες πιθανότητες επιτυχίας. Οι υποχρεωτικοί όμως γάμοι, όπως αυτοί του Καλλικράτη, στους οποίους οι όροι της αναγκαστικής συμβίωσης και η πορεία της νέας ζωής καθορίζονται «από τα πάνω για το καλό όλων μας», είναι μάλλον καταδικασμένοι.
Τα σενάρια που είδαν το φως της δημοσιότητας, για την περιοχή των Τεμπών, με τα οποία προσωπικά διαφωνώ, δεν οριοθετούν ένα γνήσιο τοπικό σύστημα. Η προσπάθεια των δήμων Κάτω Ολύμπου και Ευρυμενών για δήμο παραλίων δεν φαίνεται να προχωρά αντίθετα η περιοχή διχοτομείται. Επίσης δεν λαμβάνονται υπόψη ούτε παλαιότερες αποφάσεις του περιφερειακού συμβουλίου ούτε καν το γεγονός ότι στην ευρύτερη περιοχή των Τεμπών – Δέλτα Πηνειού (των σημερινών Δήμων Κάτω Ολύμπου, Ευρυμενών, Γόννων, Μακρυχωρίου, Νέσσωνος και Κοινότητας Αμπελακίων) υπάρχει μια παράδοση κοινονικοοικονομικής και πολιτιστικής συνεργασίας των κατοίκων και των φορέων της ευρύτερης περιοχής. Ο ορεινός όγκος του Κισσάβου και του Κάτω Ολύμπου, ο Πηνειός και οι πεδιάδες πριν την κοιλάδα των Τεμπών και στη συνέχεια του Δέλτα διαμόρφωσαν έναν ενιαίο κοινωνικό και οικονομικό χώρο δραστηριοποίησης των κατοίκων της περιοχής. Οι παραδοσιακές γεωργοκτηνοτροφικές δραστηριότητες της περιοχής (κτηνοτροφία με γιδοπρόβατα και βοοειδή, καλαμπόκια, ελιές, καστανοπερίβολλα, πατατοκαλλιέργεια, αμπελοκαλλιέργεια, φασόλια, καπνός κ.α.) έδωσαν τα τελευταία χρόνια περισσότερο χώρο σε πιο σύγχρονες αγροτικές δραστηριότητες όπως: η ακτινιδοκαλλιέργεια, η μηδική, η βιολογική καλλιέργεια της ελιάς, το αμύγδαλο, νέες αμπελοκαλλιέργειες στη Ραψάνη και τους Γόννους, βιολογικές καλλιέργειες αλλά και οπωροκηπευτικά με κατεύθυνση την σύνδεση των προϊόντων αυτών και με την τουριστική ζήτηση πού διαμορφώνεται τους καλοκαιρινούς μήνες στην περιοχή. Αναπτύχτηκαν νέοι επαγγελματίες με παραδοσιακούς ξενώνες, ταβέρνες και χώρους μαζικής εστίασης, αλλά και μικροβιοτέχνες, ενώ γυναικείοι συνεταιρισμοί και σύλλογοι βάζουν τη δική τους σφραγίδα με την επεξεργασία αγροτικών κυρίως προϊόντων της περιοχής.
Η περιοχή με μακρόχρονες προσπάθειες και αγώνες των κατοίκων της, αλλά και με επί μέρους προγράμματα και εκδηλώσεις φορέων της, αρχίζει να διαμορφώνει τις ιστορικές πολιτιστικές και περιβαλλοντικές της διαδρομές (μονοπάτια, γεφύρια, δασικά συμπλέγματα, θέσεις θέας, αρχαιολογικοί χώροι, βυζαντινές εκκλησίες, λαογραφικά μουσεία, κέντρα ενημέρωσης για τον πολιτισμό και το περιβάλλον, γιορτές τοπικών παραδοσιακών προϊόντων και ιστορικών γεγονότων όπως της Εθνικής Αντίστασης Τέμπη-Γόννοι και της Αγροτικής εξέγερσης του Μ. Αντύπα Πυργετός-Ομόλιο, κ.ά. και να δίνει ένα νέο χρώμα στην περιοχή, που ευτυχώς δεν έχασε ακόμη την ταυτότητά της. Αν, λοιπόν, δεχτούμε από τα πάνω ένα νέο σχεδιασμό αυτός δεν μπορεί να αποκόψει το δήμο Ευρυμενών από την περιοχή μας, θα ήταν χωροταξικά τρελό. Όσο για την έδρα του νέου μας δήμου, μπορεί η υφυπουργός κυρία Τζάκρη να είναι νύφη στο Συκούριο αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτα απολύτως και εύχομαι και ελπίζω η τοπική κοινωνία αλλά και οι τοπικοί Άρχοντες να πουν εκείνοι την τελευταία λέξη.