Τι είναι αυτό… που μετριέται, λογαριάζεται, προβλέπεται κι ωστόσο εύκολα γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη καπνός; Αυτό το αίνιγμα έβαλε ο οικονομολόγος Μπερνάρ Μαρίς στο γαλλικό περιοδικό «Μαριάν», δίνοντας ο ίδιος την απάντηση: «Ο πλούτος». Το μέτρο του πλούτου των εθνών είναι για τους οικονομολόγους το ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν). Τότε γιατί έχουμε έθνη πάμπλουτα, με τεράστιο τέτοιο προϊόν όπως η Κίνα, αλλά με πάμφτωχους ανθρώπους; Γιατί, ύστερα από 15 χρόνια συνεχούς ανάπτυξης, το 20% των Ελλήνων ζει κάτω από το ευρωπαϊκό όριο της φτώχειας, μολονότι η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στις 35 πλουσιότερες χώρες του κόσμου;
Το ΑΕΠ… … είναι ένα θερμόμετρο που δεν δείχνει ποτέ υγεία, αλλά πάντα αρρώστια. Σε αυτό το συμπέρασμα είχαν καταλήξει πριν από μερικά χρόνια οι κοινωνικοί φιλόσοφοι Αντρέ Γκορζ και Πατρίκ Βιβερέ. Και καλούσαν τα κράτη και τους ανθρώπους να απαλλαγούν από την έμμονη ιδέα των αγορών και των αριθμών. Αυτήν ακριβώς την ιδέα εκμεταλλεύτηκαν η οικονομική επιστήμη και οι οικονομολόγοι λέει ο Μπερνάρ Μαρίς, που το μόνο που ξέρουν είναι να μεταφράζουν τα πάντα σε αριθμούς. Το ΑΕΠ είναι ένα θερμόμετρο που φέρνει αρρώστια, επειδή προτρέπει σε καταστροφή: σε καταστροφή του περιβάλλοντος και των ανθρώπων. Επειδή η ανάπτυξη δεν συνυπολογίζει στα κατάστιχά της την καταστροφή του περιβάλλοντος, όπως και πολλές άλλες ανθρώπινες καταστροφές. «Η ανάπτυξη», λέει ο Μπερνάρ Μαρίς, «έχει τη μαγική ιδιότητα να μετατρέπει σε χρυσάφι τα σκουπίδια, τους ρύπους, ακόμη και τις επιπτώσεις που έχει στην υγεία μας η δηλητηριασμένη τροφή μας. Αντίθετα, όποτε μια ωφελιμιστική οικονομική δραστηριότητα αντικαθίσταται από μια ευεργετική ανθρώπινη δραστηριότητα, τότε μειώνεται το ΑΕΠ, η ανάπτυξη». Θα φανταζόταν κανείς ότι η μόρφωση, η μάθηση, η μετάδοση της γνώσης από τη μάνα στο παιδί δημιουργεί απέραντο πλούτο. Και όμως, όχι. Το ΑΕΠ δεν το συνυπολογίζει αυτό στον εθνικό πλούτο. Αν μια μάνα μαθαίνει ανάγνωση και γραφή στο παιδί της, αυτό δεν πιάνεται σαν εθνικός πλούτος. Αν το παιδί μαθαίνει από έναν δάσκαλο, πιάνεται. Αν μια μάνα μαθαίνει στο παιδί της καλή ανατροφή, αυτό δεν πιάνεται. Αν ένας μπάτσος το κλείσει στη φυλακή, πιάνεται. Έτσι λογαριάζουν σήμερα τον πλούτο των εθνών.
Κι αν σκεφτούμε… αλλιώς; Αν ο αληθινός πλούτος δεν είναι η συσσώρευση εμπορευμάτων, ρύπανσης και σκουπιδιών, αλλά η ανθρώπινη ανάπτυξη, η φαιά ουσία, οι κοινωνικές σχέσεις, η αλληλεγγύη και η συνεργασία;
Ας πάρουμε… για παράδειγμα ένα δάσος. Τι βλέπει σε ένα δάσος ένας έμπορος ξυλείας; Μονάχα κορμούς για να τους κάνει κούτσουρα. Και τι βλέπει ένας ποιητής; Ένα σκηνικό για ονειροπόλημα και σκέψη. Ποιον θα μπορούσαμε να πούμε πιο πλούσιο από τους δυο; Τον πρώτο ή τον δεύτερο; Όσοι υπομένουν αδιαμαρτύρητα τη δικτατορία του ΑΕΠ, δεν θα μπορέσουν ποτέ να δώσουν τη σωστή απάντηση.
2ο μάθημα – πρακτικό :
Σ’ ένα χωριό που ζει από τον τουρισμό, τα πάντα έχουν νεκρωθεί λόγω της κρίσης. Για να επιβιώσουν οι κάτοικοι, ο ένας δανείζεται από τον άλλο. Ο καιρός περνά μέσα σ’ αυτή τη βαριά ατμόσφαιρα ώσπου ύστερα από έναν μήνα που όλοι βαράνε μύγες, έρχεται επιτέλους κάποιος τουρίστας και ζητάει ένα δωμάτιο στο ξενοδοχείο του χωριού.
Ο ξενοδόχος τού λέει την τιμή και την έκπτωση κι εκείνος προπληρώνει με ένα χαρτονόμισμα των 100 ευρώ. Πριν ακόμα ανέβει στο δωμάτιό του, ο ξενοδόχος πηγαίνει το χαρτονόμισμα στον χασάπη στον οποίο χρωστάει ακριβώς 100 ευρώ. Ο χασάπης παίρνει το χαρτονόμισμα και τρέχει να το δώσει στον κτηνοτρόφο που τον εφοδιάζει με κρέας. Ο κτηνοτρόφος παίρνει το χαρτονόμισμα και σπεύδει στο μπουρδελάκι να το δώσει στην πουτάνα του χωριού που της χρωστάει κάποιες ώρες άγριου, απύθμενου σεξ που πέρασαν μαζί. Εκείνη με τη σειρά της δίνει τα 100 ευρώ στον ξενοδόχο για τις βραδιές που χρησιμοποίησε με πίστωση τα δωμάτιά του για τους πελάτες της.
Μόλις η επί χρήμασι εκδιδομένη άφησε το χαρτονόμισμα στη ρεσεψιόν, κατεβαίνει ο τουρίστας από το δωμάτιό του και λέει στον ξενοδόχο ότι τελικά άλλαξε γνώμη και θα φύγει απ’ το χωριό. Ο ξενοδόχος τού δίνει πίσω τα 100 ευρώ που πήρε απ’ την πουτάνα, αφού έκαναν τον γύρο του χωριού.
Αυτό είναι ο σουρεαλισμός στην οικονομία. Τελικά δεν υπήρξε καθόλου εισόδημα για το χωριό, τίποτα δεν ξοδεύτηκε, κανείς δεν έχασε, κανείς δεν κέρδισε και όλα τα χρέη του χωριού ξεπληρώθηκαν! Μήπως κάπως έτσι θα μπορούσαμε να βγούμε από την κρίση;
*Για την αντιγραφή Δ.Ζ.Γ.