Εκείνο όμως που είναι σίγουρο είναι το γεγονός ότι η ΤΝ με όσες εφαρμογές και αν υπάρξουν στην εκπαίδευση δεν θα αλλάξει το σχολείο. Το Σχολείο και η εκπαίδευση θα αλλάξει μόνο με τις συλλογικές προσπάθειες των εκπαιδευτικών και των μαθητών. Το μελλοντικό σενάριο που κάπου αναφέρεται ότι κάποια στιγμή ο δάσκαλος μπορεί να αντικατασταθεί από μια ΤΝ, το θεωρούμε επιστημονική φαντασία. Εκπαίδευση σημαίνει σχέση δασκάλου και μαθητών. Αν κάποτε μπορέσει να υπάρξει ένας δάσκαλος-ρομπότ με ΤΝ τον οποίο να μην μπορεί κανένας να καταλάβει ότι είναι «μηχανή», τότε πια η μηχανή θα έχει γίνει άνθρωπος και αυτό θα σημαίνει πλέον το τέλος του homo sapiens.
Η «τεχνητή νοημοσύνη» είναι αυτό τον καιρό η φράση της μόδας. Περιοδικά, εφημερίδες, τηλεοπτικά κανάλια και μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχουν καθημερινά κάποια είδηση, κάποια συζήτηση η γενικά κάποια αναφορά στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Το ίδιο ισχύει και για όλους τους επαγγελματικούς κλάδους. Κάθε μέρα υπάρχει και μια άλλη εκδήλωση για την χρήση της ΤΝ στην ιατρική, στην πρόγνωση σεισμών, στην κλιματική αλλαγή, στη δικαιοσύνη, στην αρχαιολογία και πάει λέγοντας. Μέσα σε όλη αυτή την συζήτηση εμπλέκονται και τα θέματα της επιστημονικής ηθικής, αλλά και γενικά τα φιλοσοφικά θέματα του μέλλοντος της ΤΝ και του μέλλοντος της ανθρωπότητας. Από τη μία υπάρχουν οι ουτοπιστές που βλέπουν το τέλος της ιστορίας και την έλευση μια ευτυχισμένης κοινωνίας και από την άλλη η δυστοπιστές που είναι σίγουροι ότι οι μηχανές θα υποδουλώσουν την ανθρωπότητα όπως γίνεται στην περίφημη ταινία MATRIX.
Για οποιονδήποτε ο οποίος έχει ζήσει την ιστορία της πληροφορικής από το 1980 έως σήμερα, όλα αυτά δεν είναι καινούργια. Από την δεκαετία του ‘80 έως και σήμερα μετράμε πέντε δεκαετίες, και σε κάθε δεκαετία υπήρχε στην τεχνολογία μια τόσο επαναστατική αλλαγή, η οποία δημιουργούσε τέτοιες «μόδες» και τόσο έντονες συζητήσεις. Στο τέλος της δεκαετίας του 70 καναδός δημοσιογράφος Ζαν Ζακ Σερβάν Σερμπερ στο βιβλίο του «Η παγκόσμια πρόκληση» θεωρούσε ότι οι μικροϋπολογιστές είναι η μόνη ελπίδα για το μέλλον της ανθρωπότητας και ο Αλβιν Τόφλερ στο «Τρίτο κύμα» περιέγραφε μια νέα κοινωνία η οποία δε θα έμοιαζε σε τίποτα με αυτήν του χθες. Την δεκαετία του 80 γινόταν καθημερινά διαλέξεις για τον τρόπο με τον οποίο οι μικροϋπολογιστές αλλάζουν το κάθε επάγγελμα.
Την δεκαετία του 90 που ανέτειλαν τα πολυμέσα, όλοι οι δημοσιογράφοι (και όχι μόνο) είχαν προδικάσει το τέλος του βιβλίου και την αντικατάσταση του από το «multimedia cd». Όταν το 2000 το ιντερνέτ άρχισε να διαδίδεται όλοι περιμέναμε την σωτηρία του κόσμου, την άμεση δημοκρατία, την επανάσταση, την πραγματική ελευθερία και την κοινωνική ισότητα. Με τόση διαθέσιμη πληροφορία για όλο τον κόσμο, ήμασταν σίγουροι ότι έρχεται μια κοινωνία όπου όλοι οι πολίτες θα είναι μορφωμένοι. Πολύ προέβλεπαν το τέλος του σχολείου και την παρουσίας των μαθητών σε μια αίθουσα διδασκαλίας, η τηλεκπαίδευση και η αυτοεκπαίδευση από απόσταση ήταν η μόδα της δεκαετίας του 2000.
Όσον αφορά την εκπαίδευση, από την δεκαετία του 90 όλοι περιμέναμε ότι οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) όχι απλά θα επηρεάσουν την εκπαίδευση αλλά θα είναι ο καταλύτης για να δημιουργηθεί ένα νέο σχολείο όπως το ονειρευόμαστε. Ένα σχολείο το οποίο θα μεταδίδει πραγματικές γνώσεις και όπου μαθητές και εκπαιδευτικοί θα χαίρονται να βρίσκονται εκεί. Τελικά η αλήθεια είναι ότι οι τεχνολογικές επαναστάσεις ΝΑΙ αλλάζουν την ζωή μας, αλλάζουν την κοινωνία, κάνουν καλύτερη την καθημερινότητα μας, και γενικά εξελίσσουν την ανθρωπότητα. Δεν μπορούν όμως να οδηγήσουν την ανθρωπότητα σε ένα παράδεισο σε μια ουτοπία! Η τεχνολογία δίνει τα εργαλεία και τα εργαλεία αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Οι αλλαγές στο κοινωνικοπολιτικό σύστημα ακολουθούν άλλους νόμους, πολύ πιο πολύπλοκους από ότι φαίνεται τους οποίους μάλλον δεν ανακάλυψε ακόμα η ανθρωπότητα.
Το Ιντερνέτ δεν έφερε περισσότερη δημοκρατία, μάλλον η υπάρχουσα κατάσταση κατάφερε να το μετατρέψει σε ένα μέσο άμβλυνσης της δημοκρατίας και πλήρους χειραγώγηση των μαζών. Το Ιντερνέτ με την παγκοσμιοποίηση δεν έφερε την πανανθρώπινη φιλία εξαφανίζοντας την απειλή ενός παγκοσμίου πολέμου. Το Ιντερνέτ δεν δημιούργησε μια μορφωμένη κοινωνία, αλλά ένα νέου είδους αναλφαβητισμό, μάλλον χειρότερο από αυτόν του παλιού καιρού. Το Ιντερνέτ χρησιμοποιήθηκε έντεχνα για να διαλύσει τις συλλογικότητες παρά να τις ενισχύσει και οι αλλαγές στον κοινωνικοπολιτικό σύστημα, η ιστορία έχει δείξει, γίνονται μόνο με πίεση από τις συλλογικότητες. Ας μη δίνουμε λοιπόν καμία σημασία στις φιλοσοφικές συζητήσεις για την τεχνητή νοημοσύνη, για τις ουτοπίες ή τις δυστοπίες και ας επικεντρωθούμε πως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτό το νέο θαυμάσιο εργαλείο που απέκτησε η ανθρωπότητα.
Η τεχνική νοημοσύνη δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα λογισμικό το οποίο προσπαθεί να μιμηθεί τον τρόπο της ανθρώπινης σκέψης. Όπως ο άνθρωπος εκπαιδεύεται μέσω των πληροφοριών που λαμβάνει από το περιβάλλον, αποθηκεύει συμπεράσματα και συλλογιέται πως θα αντιδράσει σε κάθε περίπτωση, έτσι ακριβώς προσπαθούμε να κάνουμε την ΤΝ να δουλεύει. Αυτό είναι κάτι επαναστατικό. Οι υπολογιστές μέχρι σήμερα προγραμματίζονταν να αντιδρούν με ένα τρόπο ο οποίος ήταν αποθηκευμένος στη μνήμη τους για την κάθε περίπτωση. Για παράδειγμα όταν ο υπερυπολογιστής DEEP BLUE νίκησε τον Κασπάροφ στο σκάκι, δούλευε με προγραμματισμό, δηλαδή υπήρχαν στον υπολογιστή αποθηκευμένες όλες οι εναλλακτικές κινήσεις της οποίες θα μπορούσε να κάνει ο σκακιστής και ο υπολογιστής επέλεγε την καλύτερη κίνηση κάθε φορά.
Σε μια ΤΝ ο προγραμματιστής εφοδιάζει τον υπολογιστή με την δυνατότητα να μαθαίνει από την εμπειρία και να «σκέφτεται» όπως ο σκακιστής ποια θα είναι η επόμενη κίνηση του. Βέβαια ενώ ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει πεπερασμένες δυνατότητες μνήμης η ΤΝ μπορεί να «θυμάται» και να βγάζει την απόφαση έχοντας ταχύτατη πρόσβαση σε απεριόριστες ποσότητες δεδομένων. Καταλαβαίνουμε τώρα πως μια ΤΝ μπορεί να κάνει ασφαλή διάγνωση στην ιατρική η στην δικαιοσύνη, να κάνει ασφαλή πρόγνωση του καιρού, να βγάλει τα πιο ασφαλή συμπεράσματα για τους σεισμούς, την κλιματική αλλαγή και για άπειρα άλλα θέματα.
Η έρευνα σήμερα προσπαθεί να βάλει την ΤΜ παντού σε κάθε επιστημονικό πεδίο και κάθε επαγγελματική δραστηριότητα. Το ίδιο συμβαίνει και με την εκπαίδευση. Το πρώτο που μπορούμε να πούμε σχετικά με την εκπαίδευση, είναι να αρχίσουμε να εισάγουμε την ΤΝ στα σχολικά εγχειρίδια με την μορφή αναφορών σε άλλα μαθήματα και κυρίως σαν κομμάτι στα μαθήματα της τεχνολογίας και της πληροφορικής. Με αυτό τον τρόπο θα γίνει η απομυθοποίηση αυτού του θαυμάσιου εργαλείο και επίσης θα μπορούν να ξεχωρίσουν τα ταλέντα τα οποία στο μέλλον θα ασχοληθούν με αυτό το αντικείμενο. Από εκεί και πέρα υπάρχουν διάφορα ερευνητικά προγράμματα σε σχέση με την ΤΝ στην εκπαίδευση. Αναφέρω το πρόγραμμα διορθώσεων γραπτών και αξιολόγησης των μαθητών, το πρόγραμμα ανακάλυψης των λογοκλοπών, ένα πρόγραμμα δημιουργίας ασκήσεων και τέστ, όπως και μερικά προγράμματα βοηθητικά στην εκμάθηση ξένων γλωσσών.
Αλλά ήδη υπάρχουν και από την πλευρά των μαθητών και των φοιτητών ΤΝ εφαρμογές για παράδειγμα: ΤΝ εφαρμογή η οποία αν της δόσεις το θέμα σου γράφει την έκθεση ή την εργασία σου σε κάποια μάθημα ή την πτυχιακή σου εργασία! Από ότι καταλαβαίνουμε υπάρχει πεδίο δόξης λαμπρό για τις εφαρμογές της ΤΝ. Εκείνο όμως που είναι σίγουρο είναι το γεγονός ότι η ΤΝ με όσες εφαρμογές και αν υπάρξουν στην εκπαίδευση δεν θα αλλάξει το σχολείο. Το Σχολείο και η εκπαίδευση θα αλλάξει μόνο με τις συλλογικές προσπάθειες των εκπαιδευτικών και των μαθητών. Το μελλοντικό σενάριο που κάπου αναφέρεται ότι κάποια στιγμή ο δάσκαλος μπορεί να αντικατασταθεί από μια ΤΝ, το θεωρούμε επιστημονική φαντασία. Εκπαίδευση σημαίνει σχέση δασκάλου και μαθητών. Αν κάποτε μπορέσει να υπάρξει ένας δάσκαλος-ρομπότ με ΤΝ τον οποίο να μην μπορεί κανένας να καταλάβει ότι είναι «μηχανή», τότε πια η μηχανή θα έχει γίνει άνθρωπος και αυτό θα σημαίνει πλέον το τέλος του homo sapiens.
Νομίζω ότι αυτά που αναφέραμε παραπάνω σαν εφαρμογές της ΤΝ στην εκπαίδευση δεν είναι και τόσο σημαντικά. Σκέφτομαι ότι μια από τις σημαντικότερες εφαρμογές της ΤΝ θα είναι ο «αυτόματος μεταφραστής» και ειλικρινά δεν μπορώ να καταλάβω γιατί ακόμα δεν εμφανίστηκε στην αγορά. Δεν μιλάω για τις λογοτεχνικές μεταφράσεις, αλλά κυρίως για την γραφειοκρατικές και πάνω από όλα για τις προφορικές. Σκέφτομαι χρόνια τον φορητό μεταφραστή που θα τον βάζουμε στο τσεπάκι μας και ενώ θα μιλάμε στην γλώσσα μας θα μας ακούνε σε οποιαδήποτε γλώσσα του κόσμου. Θεωρώ ότι ο μεταφραστής αυτός θα αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο για την διάσωση της πολύτιμης ποικιλίας των ανθρωπίνων γλωσσών οι οποίες σήμερα χάνονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς λόγω της παγκοσμιοποίησης.
Αν ήμουνα αυτή τη στιγμή ερευνητής θα ξεκινούσα ένα πρόγραμμα ΤΝ το οποίο θα είχε σαν αντικείμενο την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού μας συστήματος λαμβάνοντας υπ’ όψη τα συστήματα εκπαίδευσης παγκόσμια, αλλά και την αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού μας συστήματος, τον βαθμό αποδοχής του από τους μαθητές και τους καθηγητές και άλλα κριτήρια. Άλλη εφαρμογή που σκέφτομαι είναι ένα πρόγραμμα αξιολόγησης των δεξιοτήτων και των τάσεων ενός παιδιού σε σχέση με τον επαγγελματικό του προσανατολισμό. Ακόμα θα ήταν σημαντικό να υπάρξει πρόγραμμα ΤΝ το οποίο θα προτείνει στα παιδιά βιβλία για διάβασμα ή ακόμα και δραστηριότητες που μπορούν να κάνουν στο ιντερνέτ. Ελπίζω ότι οι τόσοι ερευνητές που κάνουν έρευνα για την ΤΝ στην εκπαίδευση πολύ σύντομα θα έχουν αναπτύξει πολλές εφαρμογές, αρκεί να μη μείνουν για άλλη μια φορά στα συρτάρια.
Στο τέλος χαριτολογώντας θα ήθελα να πω προς τους πολλούς εκείνους φίλους οι οποίοι ανησυχούν ότι στο μέλλον οι μηχανές θα επαναστατήσουν για να υποδουλώσουν τον άνθρωπο: «τον άνθρωπο που χειρίζεται της μηχανές πρέπει να φοβόμαστε και αυτός δεν ανήκει στο μέλλον αλλά βρίσκεται σήμερα εδώ και τώρα και απειλεί το μέλλον της ανθρωπότητας»!
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET – Γράφει ο Γιώργος Σούλτης
