Τριάντα χρόνια από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Η Δύση πανηγύρισε. Οργανικοί διανοούμενοι του συστήματος ανακοίνωσαν το τέλος της Ιστορίας και την οριστική νίκη του καπιταλισμού και της φιλελεύθερης δημοκρατίας έναντι του επικίνδυνου εχθρού, του κομμουνισμού. Έτσι επιμένουν να αποκαλούν τα καθεστώτα του «υπαρκτού σοσιαλισμού».
Ήταν όμως κομμουνιστικά; Οι αντιρρήσεις πολλές και σοβαρές. Η συζήτηση δεν έχει τελειώσει και ούτε πρόκειται να τελειώσει σύντομα. Τα ερωτήματα επίσης πολλά, διατυπωμένα εγκαίρως, δηλαδή κατά τη διάρκεια της μπολσεβίκικης επανάστασης, αλλά και μετά όταν είχε αρχίσει να οικοδομείται το σύστημα. Προειδοποιούσαν για την πορεία του εγχειρήματος και ασκούσαν έντονη κριτική και ο Σοσιαλδημοκράτης Κάουτσκι και η κομμουνίστρια Λούξεμπουργκ και η αναρχική Γκόλντμαν.
Τα μέλη της ηγετικής ομάδας των μπολσεβίκων που πλαισίωναν τον Λένιν και έδωσαν μαζί τη μάχη για την ήττα του τσαρισμού και την απόκρουση της στρατιωτικής επέμβασης των ιμπεριαλιστικών κρατών (Τρότσκι, Μπουχάριν, Ζινόβιεφ, Κάμενεφ και πολλοί άλλοι) πλήρωσαν με τη ζωή τους την… αποκοτιά τους να πάνε κόντρα στον Στάλιν. Μερικοί μάλιστα δέχτηκαν να αυτοταπεινωθούν για το… καλό της επανάστασης, ομολογώντας κάθε άλλο παρά αυτοθέλητα ότι έδρασαν ως πράκτορες των εχθρών της Σοβιετικής Ένωσης. Αποκαταστάθηκαν, με εξαίρεση τον Τρότσκι, αργότερα και μετά τον θάνατο του Στάλιν.
Αν όμως δεν ήταν κομμουνιστικό το σύστημα τι ήταν; «Στρατοπεδικός κομμουνισμός», όπως έλεγε ο Κώστας Παπαϊωάννου; Η δυσφήμηση του σοσιαλιστικού ιδεώδους, όπως υποστήριξαν με καθυστέρηση κάποια ευρωκομμουνιστικά κόμματα; Ήταν τα συστήματα αυτά οι καλύτεροι προβοκάτορες στην υπηρεσία του καπιταλισμού, όπως έγραψε ο Κορνήλιος Καστοριάδης ο οποίος αναφερόμενος στα αρχικά ΕΣΣΔ έλεγε: τέσσερα γράμματα, τέσσερα ψέματα γιατί ούτε Ένωση ήταν ούτε Σοβιετικές ούτε Σοσιαλιστικές ούτε Δημοκρατίες ήταν οι χώρες που την συγκροτούσαν; Ωστόσο, ό,τι κι αν ήταν, το βέβαιο είναι ότι η Σοβιετική Ένωση μέχρι τη διάλυσή της αποτέλεσε το αντίπαλο δέος για τον καπιταλισμό.
Η ύπαρξή της και η επιρροή που είχε σε μεγάλα τμήματα του πλανήτη αλλά και στους πληθυσμούς των χωρών της Δύσης λειτούργησαν ευεργετικά για τους εργαζόμενους του καπιταλιστικού κόσμου. Οι αστικές τάξεις για να κρατούν σε ηρεμία τους υποτελείς ικανοποίησαν κάποια από τα αιτήματά τους και προχώρησαν, κυρίως με σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις, σε δικαιότερη αναδιανομή του εθνικού εισοδήματος. Βοήθησε επίσης η Σοβιετική Ένωση τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στην Αφρική και στην Ασία που αγωνίζονταν για να αποτινάξουν το ζυγό της αποικιοκρατίας. Ελάχιστοι προέβλεψαν την πτώση της. Οι σοβιετολόγοι των υπηρεσιών των ΗΠΑ και των άλλων δυτικών χωρών έπεσαν έξω στις εκτιμήσεις τους. Ξαφνιάστηκαν κι αυτοί από τις ραγδαίες εξελίξεις.
Τι όμως είχαμε το 1989 και στη συνέχεια το 1991; Κατάρρευση; Ανατροπή; Οι περισσότεροι στοχαστές σε όποιο ρεύμα σκέψης κι αν ανήκουν μιλούν για κατάρρευση. Και μάλιστα χωρίς ν’ ανοίξει μύτη, αφού οι προλετάριοι δεν υπερασπίστηκαν τα καθεστώτα τα οποία μιλούσαν στο όνομά τους. Υπάρχουν όμως κι αυτοί που κάνουν λόγο για ανατροπή. Ο γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας έχει αυτή την άποψη. Στη συνέντευξη του στην «Εφημερίδα των Συντακτών» (13-11-2021) υπογραμμίζει: «Η ανατροπή έγινε από τα μέσα και από τα πάνω.
Ότι η καπιταλιστική Δύση είχε τέτοιο σχέδιο από πολλές δεκαετίες πριν και ότι ενίσχυσε αυτές τις δυνάμεις μέσα στα κόμματα αυτά και στις δομές της κοινωνίας για να ανατρέψουν το σύστημα τελικά κι αυτό είναι γεγονός». Η συνέχεια είναι γνωστή. Ο καπιταλισμός βρέθηκε μόνος του στο γήπεδο και έκανε περίπατο. Το χτύπημα ήταν οδυνηρό, όχι μόνο για κείνους που στήριζαν τα καθεστώτα του «υπαρκτού», αλλά και για τη σύνολη Αριστερά. Τα περισσότερα φιλοσοβιετικά κομμουνιστικά κόμματα εξαφανίστηκαν ή περιθωριοποιήθηκαν. Ο ευρωκομμουνισμός κατέληξε στο μουσείο της Ιστορίας. Η ριζοσπαστική Αριστερά πολυδιασπασμένη βολοδέρνει μεταξύ μελαγχολίας και φασαριόζικου βολονταρισμού. Και η σοσιαλδημοκρατία; Αυτή δεν νικήθηκε.
Παραδόθηκε άνευ όρων. Προσυπέγραψε χωρίς αστερίσκους το νεοφιλελεύθερο τελεσίγραφο ότι δεν υπάρχει εναλλακτική. Στη θέση των Μπραντ, Πάλμε, Κράισκι, βρέθηκαν οι Μπλερ, Σρέντερ και της έδωσαν τη χαριστική βολή. Άρα δεν υπάρχει προοπτική; Πρέπει να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι θα ζούμε σε κοινωνίες μεγάλων ανισοτήτων; Είναι μάταιη κάθε προσπάθεια για την αλλαγή; Επιλέγω την αισιόδοξη προσέγγιση του φίλου καθηγητή Κύρκου Δοξιάδη, ο οποίος στη συνέντευξη του στην Ντίνα Δασκαλοπούλου («Η Εφημερίδα των Συντακτών» 20-11-2021), με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του «Νεοφιλελευθερισμός και Νεοτερική εξουσία-καπιταλισμός, βιοπολιτική, Ακροδεξιά» (εκδόσεις Νήσος) λέει: «Χρειάζεται επανεκκίνηση της Αριστεράς εκ του μηδενός. Να πειστεί ο πολύς κόσμος πως ο σοσιαλισμός θα έρθει μόνον εάν η μεγάλη πλειονότητα των κατώτερων και των μεσαίων τάξεων το θελήσει και αγωνιστεί γι’ αυτό. Τούτο με τη σειρά του σημαίνει πως οι αγώνες για μια αληθινά δίκαιη και ελεύθερη κοινωνία είναι αναπόφευκτα συνδεδεμένοι με τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας και της πολιτικής σε όλα τα επίπεδα».
Πηγή : ΕΦ.ΣΥΝ. – Τάσος Παππάς