Βασισμένο σε έρευνα του Ινστιτούτου Eteron και της εταιρείας aboutpeople που παρουσιάστηκε πριν λίγες μέρες είναι το παρακάτω άρθρο του Γιάννη Αλμπάνη*
Τον Οκτώβριο του 2021 σε μια συνάντηση του Eteron – Ινστιτούτο για την Ερευνα και την Κοινωνική Αλλαγή με τη δημοσκοπική εταιρεία aboutpeople συζητήθηκε για πρώτη φορά το ενδεχόμενο να οργανωθεί ένα ερευνητικό πρόγραμμα σχετικά με τις ιδεολογικές αντιλήψεις και τις αξιακές τοποθετήσεις των Ελληνίδων και των Ελλήνων.
Αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας του Eteron με την aboutpeople ήταν η διενέργεια δύο ερευνών μεγάλης κλίμακας, με υπεύθυνους τον καθηγητή Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο, Γεράσιμο Μοσχονά, και τον διευθυντή της aboutpeople, Πέτρο Ιωαννίδη. Η πρώτη διενεργήθηκε τον Φεβρουάριο του 2022 και η δεύτερη με τίτλο «Η ακτινογραφία των ψηφοφόρων: Ιδεολογίες / Αξίες / Τοποθετήσεις» έγινε τον Μάρτιο του 2023. Να σημειωθεί ότι η τελευταία έρευνα έγινε σε δείγμα 4.182 ατόμων, δηλαδή τρεις και πλέον φορές μεγαλύτερο από τα συνήθη δείγματα των ερευνών.
Η απάντηση
Βασικό συμπέρασμα που προκύπτει από τις έρευνες του Eteron και της aboupeople είναι ότι παρά την εκλογική επιτυχία Μητσοτάκη το 2019 και τη μετέπειτα δημοσκοπική υπεροχή του, η Ελλάδα παραμένει μια χώρα που κλίνει προς τα (κεντρο)αριστερά, όπως άλλωστε συνέβαινε σε γενικές γραμμές καθ’ όλη τη διάρκεια του μισού αιώνα της Μεταπολίτευσης.
Στην έρευνα «Ακτινογραφία των ψηφοφόρων» αυτή η (κεντρο)αριστερή κλίση φαίνεται με ενάργεια στις απαντήσεις σχετικά με το ποια παράταξη/ιδεολογικό ρεύμα εγγυάται καλύτερο μέλλον για τους πολίτες.
Οι απαντήσεις έχουν ως εξής:
■ Κεντροαριστερά/Αριστερά 36%
■ Κεντροδεξιά/Δεξιά 31,5%
■ Καμία εκ των δύο 27,6%
Ανάλογη είναι η τοποθέτηση που αποκομίζουμε και από τις επιλογές των πολιτών αναφορικά με τις ιδεολογικές ταυτότητες. Οι πιο δημοφιλείς ιδεολογικές ταυτότητες είναι ο Φιλελευθερισμός – Δημοκρατικό Κέντρο με 19,7%, Σοσιαλδημοκρατία 18,2% και Δημοκρατικός Σοσιαλισμός 16%. Από την άλλη, οι καθαρές δεξιές ιδεολογικές ταυτότητες κινούνται πιο χαμηλά: Συντηρητισμός 3,5%, Εθνικισμός 6,1% και Νεοφιλελευθερισμός 7,3%.
Εχει επίσης σημασία ότι και αυτή η έρευνα επιβεβαιώνει τη μεγάλη σημασία που δίνουν οι πολίτες στην κρατική παρέμβαση. Η έννοια του Κοινωνικού Κράτους έχει την αποδοχή του 87,7%, ενώ το 57,1% κρίνει αρνητικά τις ιδιωτικοποιήσεις. Επιπλέον, το 64,5% συμφωνεί περισσότερο με την άποψη ότι «το κράτος πρέπει να παρεμβαίνει περισσότερο στην ελληνική οικονομία για να δημιουργηθούν καλύτερες συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης» από ό,τι με την άποψη ότι «οι ιδιωτικές επιχειρήσεις αποτελούν τον κύριο τρόπο για να δημιουργηθούν καλύτερες συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης».
Ιδεολογικός συγκρητισμός
Ωστόσο, αν μείνει κανείς αποκλειστικά στην (κεντρο)αριστερή κλίση της ελληνικής κοινωνίας θα έχει πει τη μισή αλήθεια. Κι αυτό γιατί η έρευνα «Η ακτινογραφία των ψηφοφόρων: Ιδεολογίες / Αξίες / Τοποθετήσεις» πιστοποιεί άλλη μία μείζονα παρατήρηση την οποία είχαμε πιστοποιήσει και στην έρευνα του Φεβρουαρίου του 2022: Οι νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις έχουν σημαντική επιρροή στους πολίτες, ακόμα και σε εκείνους που συντάσσονται με την Κεντροαριστερά και την Αριστερά.
Η έννοια της ανταγωνιστικότητας έχει αποδοχή από το 77,9% των ερωτηθέντων. Πέρα από το γενικό ποσοστό είναι ίσως πιο σημαντικό ότι την κρίνουν θετικά το 69,5% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ, το 84,7% των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ, το 69,7% των ψηφοφόρων του ΜέΡΑ25 και ακόμα και το 53,8% των ψηφοφόρων του ΚΚΕ. Αντιστοίχως, ένα 68,2% κρίνει θετικά την έννοια των ξένων επενδύσεων.
Θα μπορούσαμε λοιπόν να κάνουμε λόγο για επικράτηση ενός ιδεολογικού συγκρητισμού, ο οποίος σε ορισμένες περιπτώσεις εμφανίζεται αντιφατικός. Την ίδια στιγμή που κρίνονται θετικά οι ξένες επενδύσεις, κρίνονται αρνητικά οι πολυεθνικές – λες και δεν είναι οι πολυεθνικές που κάνουν τις ξένες επενδύσεις. Αντιστοίχως, ο καπιταλισμός κρίνεται αρνητικά από το 61,2% την ίδια στιγμή που η οικονομία της αγοράς (που είναι μετωνυμία του καπιταλισμού) κρίνεται θετικά από το 54%.
Η διάκριση Αριστεράς-Δεξιάς
Η παρατήρηση για τον ιδεολογικό συγκρητισμό επιβεβαιώνεται και από το ότι το 58,3% θεωρεί ότι η διάκριση Αριστεράς – Δεξιάς δεν ανταποκρίνεται στην εποχή μας, ενώ το 53,7% δηλώνει ότι παίρνει τα καλά τόσο της Αριστεράς όσο και της Δεξιάς χωρίς να ταυτίζεται με καμία από τις δύο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τη διάκριση Αριστερά-Δεξιά τη βλέπουμε να εμφανίζεται πιο έντονη στις ερωτήσεις που εντάσσονται στη δικαιωματική ατζέντα (καταστολή, μετανάστες ΛΟΑΤΚΙ+). Στην ερώτηση αν η αστυνομία είναι πολύ βίαιη όταν διαλύει διαδηλώσεις, απαντάει θετικά το 67,7% του γενικού πληθυσμού. Στους ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας οι θετικές απαντήσεις είναι 33,8%, ενώ στους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ, του ΚΚΕ και του ΜέΡΑ25 είναι πάνω από 90%. Η έρευνα παρέχει δηλαδή ακόμα μια ένδειξη για την αυξανόμενη σημασία των δικαιωμάτων στη διαμόρφωση των σύγχρονων πολιτικών ταυτοτήτων.
* Ο Γιάννης Αλμπάνης είναι project manager του Eteron – Ινστιτούτο για την Ερευνα και την Κοινωνική Αλλαγή