Του ΘΑΝΑΣΗ ΤΣΑΚΑΛΙΔΗ *
Ο άνθρωπος αναπτύσσει σιγά-σιγά και την Τηλε-διάστασή του και προσπαθεί να αμυνθεί μπροστά στο νέο φυσικό φαινόμενο, το Internet. Το όγδοο θαύμα άργησε μερικές δεκάδες αιώνων, αλλά έχει ήδη συντελεσθεί στο τέλος του εικοστού αιώνα μετά από δουλειά αναρίθμητων ανθρωποετών και δεν είναι τίποτε άλλο παρά το πρωτόκολλο επικοινωνίας (TCP/IP) που προέκυψε μετά από κοινές προδιαγραφές μεταξύ των κρατών. Εισήλθαμε πλέον σε ένα νέο Πληροφοριακό Κόσμο, όπου όμως τα βασικά δομικά του στοιχεία είναι και αυτά διαρκώς μεταβαλλόμενα με συνέπεια να δημιουργείται ένα απρόβλεπτο χάος από χρήσιμα προϊόντα και εφαρμογές. Έτσι δημιουργείται κι ένας απρόβλεπτος κόσμος γύρω από τον άνθρωπο, που συνεπάγεται απρόβλεπτες μεταλλάξεις για τον ίδιο προσωπικά και τον κοινωνικό του περίγυρο, αλλά και για το DNA του.
Η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών έχει επιφέρει ήδη σημαντικές αλλαγές στο περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσεται το παιδί. Το παιδί είναι η πεμπτουσία της ύπαρξης του ανθρώπου. Η ανατροφή, η εκπαίδευσή του και γενικά η ανάπτυξή του μέχρι να αυτονομηθεί και να κάνει το δικό του παιδί, είναι στην ουσία ο κεντρικός πυρήνας του ενδιαφέροντος κάθε οικογένειας και του κοινωνικού συνόλου.
Στα τελευταία πενήντα χρόνια το περιβάλλον, μέσα στο οποίο αναπτύσσεται το παιδί, μεταλλάχθηκε δραστικά. Από την απλή γειτονιά με τα χαμηλά σπίτια χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και τις αλάνες, από τις λιγοστές και πανάκριβες εγκυκλοπαίδειες, από το μαζικό σινεμά και το πλανόδιο θέατρο, από το μαζικό ποδόσφαιρο και το καθημερινό παιγνίδι στη γειτονιά, από απλές εκδρομές στη φύση, από το σταθερό τηλέφωνο, φθάσαμε πλέον στην πολυκατοικία με το πολύ τσιμέντο, στην τηλεόραση με τα ατέλειωτα κινηματογραφικά έργα και τις φλύαρες εκπομπές, στους φιλάθλους που δεν πήγαν ποτέ σε γήπεδο, στο κινητό τηλέφωνο, στο διαδίκτυο, που προσφέρει κάθε εγκυκλοπαίδεια και χιλιάδες πληροφορίες για τέχνη, εκπαίδευση, ενημέρωση, παιχνίδια και οτιδήποτε θα μπορούσε να καθηλώσει το παιδί για ώρες ατέλειωτες, στον υπολογιστή με τα ατέλειωτα ηλεκτρονικά παιχνίδια και πάλι στο διαδίκτυο με τις ατέλειωτες διασυνδέσεις σε γνωστούς και αγνώστους ανεξαρτήτως φυσικού τόπου.
Ο παλιός ελεύθερος κόσμος του παιδιού, που του διασφάλιζε το προνόμιο της «μεστής εφηβείας», αντικαταστάθηκε πλέον από τα φροντιστήρια, τις ξένες γλώσσες και την καθημερινή προσήλωση στο κινητό του, καταβροχθίζοντας τον ελεύθερό του χρόνο και μετατρέποντας το σε έναν απλό δρομέα της εφηβείας με απώτερο στόχο κάποια επαγγελματική αποκατάσταση.
Χάθηκε η γειτονιά, χάθηκε η καθημερινή παρέα, χάθηκε η ανεμελιά, χάθηκε ο αργός ρυθμός της εφηβείας, χάθηκε η βιολογική βαρεμάρα και ήρθε η απομόνωση, η επιλεκτική και λιγοστή παρέα, η εντατικοποίηση κάποιας αβέβαιης προετοιμασίας, η μοναξιά με τoν υπολογιστή, η επικοινωνία με το κινητό και το διαδίκτυο και η ψηφιακή βαρεμάρα. Το παιδί, παλιά, απολάμβανε το φυσικό του χρόνο με την οικογένεια και τους φίλους του. Τώρα εγκλωβίστηκε στον ηλεκτρονικό του χρόνο και δεν ευκαιρεί να μιλήσει πολύ με την οικογένειά του και με τους φίλους του. Αντί να χρησιμοποιούν την τεχνολογία σαν ψηφιακό νυχοκόπτη, η τεχνολογία πλέον τους καταβροχθίζει και τους δημιουργεί επικίνδυνο εθισμό με απρόβλεπτες συνέπειες για τη σωματική και ψυχική τους υγεία.
Θύματα αυτού του ηλεκτρονικού εγκλωβισμού είναι και πολλοί νέοι, οι οποίοι αντί να χρησιμοποιήσουν δημιουργικά το διαδίκτυο για τις σπουδές τους, τη μόρφωσή τους, την ενημέρωσή τους, αναλώνονται είτε σε άσκοπες αναζητήσεις είτε σε παιγνίδια ατομικά ή κοινωνικά. Τα τελευταία έχουν πλέον τους σκλαβωμένους πελάτες τους σε καθημερινή βάση και δεν τους αφήνουν να χαρούν τη ζωή τους. Το Διαδίκτυο δυστυχώς παίρνει τη δροσιά από τα νιάτα τους και τη μετατρέπει σε θηλιά καθημερινής εξάρτησης από πολύ εξειδικευμένους εμπόρους διαδικτυακών εφαρμογών, που έχουν σα στόχο μόνο το κέρδος και την υποδούλωση των νέων σε ατέρμονες αναζητήσεις χωρίς απτή και δημιουργική κατάληξη. Αυτή η ατέρμονη καθημερινή προσήλωση στη μηχανή καταλήγει σε σωρεία προβλημάτων υγείας τόσων σωματικών όσων και ψυχικών.
Κοντά στη γνωστή κατάθλιψη, που προκύπτει από τα συνήθη προβλήματα της ζωής (τα οποία με την κρίση πολλαπλασιάστηκαν) και έχει αγγίξει ήδη μεγάλο μέρος του πληθυσμού (πάνω από μισό εκατομμύριο στην Ελλάδα), προστίθενται δυστυχώς καθημερινά και τα θύματα της αλόγιστης χρήσης του διαδικτύου, που πάσχουν πλέον από Διαδικτυοκατάθλιψη και χρειάζονται ειδική θεραπεία για απεξάρτηση. Αυτοί θα πρέπει να ανακαλύψουν πάλι την ομορφιά της φυσικής ζωής και να εξαλείψουν πλήρως το ψηφιακό τους ομοίωμα.
Δυστυχώς η αλόγιστη χρήση του διαδικτύου και των κινητών έχει εξελιχθεί σε καταστροφική επιδημία, που απλώνεται αδιάκριτα σε όλες τις ηλικίες και δημιουργεί εθισμό με συνέπεια να έχουμε μεταλλάξεις στο DNA του πάσχοντα με απρόβλεπτες συνέπειες για την υγεία του.
Για να αντιμετωπίσουμε μαζικά αυτό το φαινόμενο, θα πρέπει να συνηθίσουμε πλέον να απενεργοποιούμε το κινητό μας σε κάθε συνάντηση της παρέας στο καφέ, στην ταβέρνα ή στο εστιατόριο για να σταματήσουμε πλέον να μοιραζόμαστε τη μοναξιά μας («παρέα μόνος») και να αρχίσουμε να απολαμβάνουμε επιτέλους τη συντροφιά της παρέας μας («παρέα μαζί»).
* Ο Θανάσης Τσακαλίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Πατρών.