« ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ
ΚΑΙ Η ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
ΤΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ»
του Δ.Ζ.Γουγουλιά
Μέλος του Ινστιτούτου Αγροτικών Ερευνών (Ι.ΑΓ.Ε.)
Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στη επίσκεψή του εδώ στην Λάρισα πριν από μερικούς μήνες ο πρωθυπουργός κ. Σημίτης και σε ερώτηση των δημοσιογράφων για τις επικείμενες τότε εκλογές στους Συνεταιρισμούς είπε : «Οι αγρότες να εκλέξουν τους καλύτερους». Δεν ξέρω αν η φράση είχε και στοιχεία εκσυγχρονισμού μέσα της αλλά αυτό που ξέρω σίγουρα με βάση τα όσα ακολούθησαν είναι ότι το Υπουργείο Γεωργίας δεν κατάλαβε την φράση αυτή.
Έτσι οι εκλογές άρχισαν και τέλειωσαν με τον τροποποιημένο, ειδικά στο σημείο αυτό, Νόμο 2169/93 με δικαίωμα ψήφου σε όλους, αγρότες και μη αγρότες, ταμειακά και μη ταμειακά τακτοποιημένα μέλη και φυσικά με το σύστημα των πολλών συνδυασμών. Οι συνέπειες αυτού του συστήματος είναι τα γνωστά σε όλους μας κομματικά ψηφοδέλτια, η εκλογή όχι των καλύτερων αλλά των πιστότερων στο κόμμα με τραγελαφικά αποτελέσματα όπως σε συνεταιρισμό καπνοπαραγωγών πρόεδρος να είναι κτηνοτρόφος, σε άλλον ελεύθερος επαγγελματίας, ή ακόμα αντιπρόσωπος στην Ελαιουργική να βρίσκεται βαμβακοπαραγωγός και πάει λέγοντας…
Η εφαρμογή του ενιαίου ψηφοδελτίου θα ήταν ένα από τα μέτρα εξυγίανσης στον τρόπο διοίκησης των συν/σμών και τούτο γιατί 1ον. Πολλοί ικανοί αγρότες-παραγωγοί οι οποίοι δεν είναι ενεργά αναμεμιγμένοι σε κομματικούς σχηματισμούς θα είχαν την ευκαιρία να είναι υποψήφιοι και να εκλεγούν στις διοικήσεις των συν/σμών τους. 2ον. Οι παραγωγοί μέλη των συν/σμών δεν θα ήταν υποχρεωμένοι να ψηφίζουν κομματικά αλλά και να έχουν ανοχές στα μέλη της διοίκησης των συν/σμών τους λόγω κομματικής συγγένειας, με αποτέλεσμα να υπάρχει καλύτερο έργο, μεγαλύτερες απαιτήσεις και αυστηρότεροι έλεγχοι των διοικήσεων αυτών.
Ένα άλλο μεγάλο θέμα που είναι και το κυρίαρχο της υπόθεσης είναι ποιος εξέλεξε ποιον σ’ αυτές τις εκλογές. Αν ένας καπνοπαραγωγός ζητούσε να γίνει μέλος στο συνδικάτο των οικοδόμων ή ένας βαμβακοπαραγωγός στον ιατρικό σύλλογο το μόνο που θα αντιμετώπιζε θα ήταν το ειρωνικό χαμόγελο αυτών των οργάνων. Αντίθετα στους συν/σμούς σήμερα μπορεί ο οποιοσδήποτε υπάλληλος, γιατρός ή δικηγόρος να είναι ενεργό μέλος αλλά και μέλος της διοίκησής του. Είναι αρκετά τα παραδείγματα σε όλα τα επίπεδα συνεταιριστικών οργανώσεων (πρωτοβάθμιες – δευτεροβάθμιες – τριτοβάθμιες) στις οποίες μέλη των διοικήσεών τους είναι άνθρωποι άσχετοι ή ερασιτεχνικά ασχολούμενοι με τη γεωργία ή ακόμη και πρώην διευθυντές ή υπάλληλοι των ίδιων αυτών οργανώσεων μετά τη συνταξιοδότησή τους.
Το Μητρώο των αγροτών δίνει στην κυβέρνηση και το Υπουργείο Γεωργίας την ευκαιρία και τη δυνατότητα να ξεκαθαρίσει και αυτό το θέμα, δυστυχώς όμως οι πληροφορίες που υπάρχουν δεν είναι και τόσο αισιόδοξες. Είναι καιρός να σταματήσει πλέον η κηδεμονία του έλληνα αγρότη. Ο σημερινός αγρότης έχει και επίπεδο και μόρφωση και όραμα και κρίση και εμείς οφείλουμε να του δώσουμε το δικαίωμα να αναπτύξει τα χαρακτηριστικά αυτά ακόμα περισσότερο . Δεν χρειάζονται ούτε οι γιατροί ούτε οι δικηγόροι ούτε οι οικοδόμοι για να τον διοικήσουν.
Εκτός όμως από τις εκλογές υπάρχει και η διοικητική λειτουργία των συν/σμών όπου και εδώ τα πράγματα δεν θυμίζουν σε τίποτα σύγχρονους τρόπους διοίκησης. Οι ευθύνες μοιράζονται αφ’ ενός μεν στους αγρότες, λόγω άγνοιας και ενός αισθήματος κατωτερότητας που τους δημιουργεί η εκπαίδευση, η παιδεία και η κοινωνία γενικότερα και που δεν μπόρεσαν μέχρι σήμερα να αποβάλουν και αφ’ εταίρου στους κρατικούς λειτουργούς αλλά και στο στελεχικό επιστημονικό και μη προσωπικό των συν/σμών οι οποίοι, με πολύ λίγες εξαιρέσεις, συνειδητά υποβιβάζοντας και αφήνοντας ανενημέρωτους τους έλληνες αγρότες για θέματα που τους αφορούν, μπορούσαν και μπορούν ακόμα και σήμερα άνετα να παίζουν «τους μονόφθαλμους στους τυφλούς».
Ας δούμε λοιπόν πώς λειτουργούν στην πράξη σήμερα τα όργανα διοίκησης και ελέγχου των συν/σμών.
Α. ΓΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΙΣ:
Το φαινόμενο της απομαζικοποίησης των συνελεύσεων γενικά χτύπησε και τους συν/σμούς, εκτός βέβαια από αυτές που αφορούν εκλογές νέων οργάνων. Οι αγρότες δεν συζητούν πλέον πια τα προβλήματά τους στα θεσμοθετημένα όργανα και ευθύνες γι’ αυτό έχει ο έντονος κομματισμός της τελευταίας εικοσαετίας. Αντίθετα μεγάλη συμμετοχή τελευταία και έντονος προβληματισμός υπάρχει στις γενικές συνελεύσεις των Ομάδων Παραγωγών όπου τα θέματα αφορούν άμεσα το κάθε μέλος παραγωγό άρα και οι αποφάσεις και ο έλεγχος των ενεργειών θεωρείται άμεσος και απαραίτητος.
Είναι κρίμα για όλους μας, οι γενικές συνελεύσεις των πρωτοβαθμίων, δευτεροβαθμίων και τριτοβαθμίων συνεταιριστικών Οργανώσεων να γίνονται «πέρασμα» αγροτοσυνδικαλιστών με τοποθετήσεις πέραν των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης οι οποίες είναι δυνατό να κρατούν ώρες ολόκληρες και κρίσιμα θέματα που αφορούν το μέλλον των οργανώσεων αυτών να ψηφίζονται χωρίς ουσιαστική συζήτηση χωρίς εισηγήσεις και κάτω από την πίεση των παρόντων στη συνέλευση να τελειώνουν κάποτε, λόγω της ταλαιπωρίας που έχουν υποστεί από άσχετα με τη συνεδρίαση θέματα. Τέλος είναι τραγικό να εγκρίνονται Ισολογισμοί χωρίς να καταλαβαίνει κανείς τίποτα ή να ψηφίζονται προϋπολογισμοί οι οποίοι κατατέθηκαν χωρίς καμία επιστημονική τοποθέτηση και ανάλυση και οι οποίοι ποτέ δεν πρόκειται να γίνουν πράξη ή να ελεγχθεί η πορεία και οι τυχόν αποκλείσεις τους.
Δεν χρειάζεται να αναλύσουμε τι φταίει, αλλά να προχωρήσουμε σε προτάσεις. Η πρώτη πρόταση είναι η εξυγίανση των μελών των συν/σμών και η εφαρμογή ενιαίων ψηφοδελτίων στις εκλογές των οργάνων τους. Η δεύτερη πρόταση που αφορά κυρίως τους πρωτοβάθμιους συν/σμούς είναι το πρόγραμμα «Καποδίστριας» για την ενοποίηση των κοινοτήτων που πρέπει να υποστηριχθεί από το Υπουργείο Γεωργίας για την ενοποίηση άμεσα των συν/σμών με σκοπό την μαζικοποίησή τους και την οικονομική τους ενίσχυση για να μπορέσουν να σταθούν στο σημερινό περιβάλλον.
Β. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ:
Φανταστείτε τα μέλη της διοίκησης μίας ιδιωτικής επιχείρησης να συνεδριάζουν στις 9 το πρωί και στις 9 παρά πέντε να μην έχουν στα χέρια τους γραπτές εισηγήσεις και αναφορές των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης ή το χειρότερο να μην γνωρίζουν τα θέματα της συνεδρίασης. Έ, λοιπόν, αυτά και άλλα συμβαίνουν σήμερα στις συνεδριάσεις των Διοικητικών συμβουλίων των συν/σμών. Κι αν αυτά θεωρούνται ίσως πολύ προωθημένα για συμβούλια πρωτοβάθμιων συν/σμών δεν είναι καθόλου σοβαρά για συμβούλια δευτεροβάθμιων ή τριτοβάθμιων συν/κών οργανώσεων όπου παίρνονται αποφάσεις κόστους πολλών εκατομμυρίων ή και δισεκατομμυρίων δραχμών. Φυσικά οι ιδιαιτερότητες, οι διαπλοκές και οι διαφορές ανάμεσα στο « τι πρέπει να γνωρίζει», «τι θα έπρεπε να γνωρίζει» και « τι θα μπορούσε να γνωρίζει» ένα μέλος της διοίκησης, είναι σχεδόν άγνωστες στα περισσότερα μέλη των διοικήσεων των συν/σμών.
Για να διοικήσεις σήμερα μία επιχείρηση και να ασκήσεις έλεγχο χρειάζονται ηγετικές ικανότητες, σταθερότητα, αμεροληψία, ειλικρίνεια, ηθική υπόσταση, ευρύτητα αντίληψης, γενναιότητα – μεγαλοψυχία καθώς και διοικητικές ικανότητες. Δυστυχώς το σημερινό εκλογικό σύστημα δεν βοηθάει σε τέτοιες επιλογές ανθρώπων στις διοικήσεις των συν/σμών. Η μετεξέλιξη των συν/κών οργανώσεων σε επιχειρήσεις νέου τύπου χρειάζονται σύγχρονες διοικήσεις και φυσικά δεν μπορούμε να μιλάμε για υποχρεώσεις των συνεταιρισμών που αυτόματα θα μεταφράζονται σε προσωπική ευθύνη του κάθε συνεταιρισμένου αγρότη, εάν δεν θεσμοθετηθεί και η προσωπική ευθύνη των μελών των διοικήσεών τους. Δεν μπορεί μία συν/κή οργάνωση κάτω από τις αποφάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου και την εφαρμογή αυτών από τον υπηρεσιακό μηχανισμό, του οποίου η γνώμη θα πρέπει θεσμοθετημένα πλέον να λαμβάνεται υπόψη αλλά και να κοστολογείται, να παρουσιάζει ζημίες και να έρχεται μία γενική συνέλευση με τις διαδικασίες που πριν περιγράψαμε και να απαλλάσσει από τις ευθύνες τους τα μέλη της διοίκησης. Υπάρχει βέβαια από την άλλη πλευρά και η εκκρεμότητα στις αποζημιώσεις και τις αμοιβές των εκλεγμένων συμβούλων που πρέπει άμεσα να τακτοποιηθεί και αυτό, γιατί τα εκλεγμένα όργανα με τον τρόπο που λειτουργούν σήμερα και σε συνδυασμό με τον τρόπο που εκλέγονται καταλήγουν να μην αποδίδουν όσο θα έπρεπε για λογαριασμό των συμφερόντων του συνεταιρισμού.
Γ. ΕΠΟΠΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ:
Στο θέμα αυτό είναι γεγονός ότι δεν υπάρχει τίποτα που θα μπορούσε να σημειώσει κανείς. Και αυτό γιατί τα Εποπτικά Συμβούλια σε όλα τα επίπεδα των συν/σμών παρά τις αυξημένες από τη νομοθεσία και τα καταστατικά των συν/μών, ακόμα και σήμερα, αρμοδιότητες που έχουν, στην ουσία δεν λειτουργούν, είναι εξαρτώμενα από τις εκάστοτε διοικήσεις των συν/σμών και ο ρόλος τους καταλήγει να είναι απλά διακοσμητικός.
Δ. ΕΠΙΛΟΓΟΣ:
Στο σημερινό περιβάλλον διεθνοποίησης των οικονομιών και ανάπτυξης νέων εξελισσόμενων τρόπων διοίκησης των επιχειρήσεων θα πρέπει και στην Ελλάδα να τεθεί έντονα ο προβληματισμός στο θέμα του τρόπου διοίκησης των αγροτικών συν/κών οργανώσεων και στον τρόπο που λαμβάνονται, υλοποιούνται και ελέγχονται οι αποφάσεις τους. Το πρόβλημα αυτό δεν είναι υπόθεση μόνο της κυβέρνησης αλλά και υπόθεση των ίδιων των συνεταιριστικών οργανώσεων των εργαζομένων σ΄ αυτές καθώς και των ελλήνων αγροτών.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ” της Λάρισας στις 28 Ιουνίου 1997