ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ
24 Σεπτέμβρη 2000
“Η Κεντρική ομιλία”
από τον Δημήτρη Γουγουλιά
– Προσφώνηση επισήμων …– Αγαπητοί μας προσκεκλημένοι,– Αγαπητοί Συγχωριανοί,
Σας ευχαριστούμε θερμά, που ανταποκριθήκατε στην πρόσκλησή μας, να παρευρεθείτε εδώ σήμερα, στα εγκαίνια του Λαογραφικού Μουσείου των Γόννων. Είναι μεγάλη τιμή και χαρά για μας, για τους ανθρώπους του Μορφωτικού Συλλόγου, για τους ανθρώπους του Λαογραφικού Μουσείου.
Τα χωριά μας εδώ στην περιοχή από τις αρχές του αιώνα αποκηρύσσοντας ότι είχε σχέση με το υπόδουλο παρελθόν τους αναζητούσαν εναγωνίως την καινούργια τους ταυτότητα. Πολλά ιστορικά τους μνημεία χάθηκαν ή χάνονται θαμμένα, αποθηκευμένα ή ξεχασμένα, ενώ παράλληλα ο λεγόμενος “σύγχρονος τρόπος” ζωής αποξένωνε και συνεχίζει να αποξενώνει τους ανθρώπους από τους ιστορικούς του χώρους, από τις παραδόσεις και τα έθιμά του, που άλλοτε ήταν τόσο οικεία και γέμιζαν τον ψυχικό του κόσμο. Έτσι σιγά – σιγά οι τοπικές κοινότητες, έδωσαν τη θέση τους στις εθνικές και σήμερα στις παγκόσμιες με νέες συνήθειες και νέους τρόπους ζωής και συμπεριφοράς.
Δυστυχώς σήμερα, βλέπουμε την κοινωνία μας, άλλοτε να δείχνει το πρόσωπο του φανατισμού, άλλοτε της ενασχόλησης με τα ασήμαντα και ταπεινά, που έχουν εισβάλει στη ζωή μας και κυριαρχούν στην καθημερινότητα, μέσα από την κουβέντα μας, μέσα από την τηλεόραση, κ.λ.π. δημιουργώντας μια πνιγηρή ατμόσφαιρα. Πέρα, όμως και πάνω από όλα αυτά, υπάρχουν οι δράσεις και οι άνθρωποι της πνοής και της ευθύνης. Ευτυχώς, παράλληλα με την Ελλάδα των τηλεοπτικών μετρήσεων, κινείται πάντοτε και μια άλλη Ελλάδα, εκείνη του μόχθου και της δημιουργίας. Είναι αυτή ο συνεκτικός δεσμός η υπαρκτή πραγματικότητα που κάνει τον τόπο μας να έχει επιτεύγματα και ελπίδες. Και εμείς οι Έλληνες έχουμε πάρα πολλούς λόγους να θέλουμε να είμαστε ο εαυτός μας, χωρίς βέβαια να αρκεί το να κοιταζόμαστε στον καθρέφτη, αλλά στα μάτια των άλλων, των διαφορετικών. Αν υπάρχει ένας λαός που δεν έχει να φοβηθεί τίποτα από την παγκόσμια συνάντηση των πολιτισμών, αυτός είναι ο ελληνικός ! Ερχόμαστε από μακριά, έχουμε τεράστια ιστορία και παράδοση. Όμως την παράδοσή μας δεν πρέπει να την κάνουμε μόνο μουσεία, αλλά ζωντανή καθημερινότητα η οποία ως μεταβαλλόμενη αξία δεν θα εμποδίζει τη ζωή και την εξέλιξη, δεν θα εμποδίζει την κίνηση της ιστορίας και δεν θα προσβάλλει και την ίδια την παράδοση.
Ξεκινώντας μ’ αυτές τις σκέψεις, θέλω εδώ να τονίσω, ότι εμείς οι Γοννιώτες, θεωρούμε ότι ο τόπος μας είναι ακόμα αγνός, όμορφος και προσπαθούμε να τον κάνουμε ομορφότερο, όχι μόνο με σύγχρονα έργα και εκδηλώσεις, αλλά και με τη διατήρηση των παλαιών. Για να τον ξαναθυμηθούν οι παλαιότεροι, να τον ξαναγνωρίσουν οι νεότεροι, να τον ανακαλύψουν τα παιδιά μας και να τον θαυμάζουμε όλοι μαζί ντόπιοι και ξένοι επισκέπτες.
Βασική αρχή και επιθυμία του Μορφωτικού Συλλόγου Γόννων από παλαιότερα, ήταν και η ανάγκη να εκθέσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, όλα εκείνα τα στοιχεία που φωτίζουν την εθνική μας ταυτότητα, την ιστορική μας παράδοση και την κληρονομιά των προγόνων μας. Έτσι στο τέλος του 1991, το τότε Διοικητικό Συμβούλιο του Μ.Ε.Σ. (που για την ιστορία αναφέρουμε ότι αποτελούνταν από τους Πρόεδρο: Βασίλη Δ. Τσιρονίκο, αντιπρόεδρο : Βασίλη Γ. Καραβιδέ, γενικό γραμματέα : Δημήτρη Ζ. Γουγουλιά και μέλη τους Φανή Θ. Σωτηρούλη, Τάσο Γ. Τσιλιμίγκα, Σωτήρη Β. Καραβασίλη και Δημήτριο Α. Χατζή), αναλαμβάνει την οργάνωση και λειτουργία μιας έκθεσης με λαογραφικό υλικό, ψυχή της οποίας ήταν ο σημερινός Πρόεδρος του ΜΕΣ Βασίλης Καραβιδές. Το ενδιαφέρον του Βασίλη για τη λαογραφία ξεκινά από πολύ παλαιά, από τα εφηβικά του χρόνια θα έλεγα. Άλλωστε και το μεγαλύτερο μέρος των εκθεμάτων της έκθεσης ήταν από την προσωπική του συλλογή την οποία και χάρισε τελικά στο σημερινό μουσείο.
Η έκθεση, λοιπόν, με μεράκι αλλά και αγωνία για την επιτυχία της στην αρχή, εγκαινιάζεται στις 26 Δεκεμβρίου του 1991 και διαρκεί, τελικά, μέχρι τις 20 Ιανουαρίου του 1992 σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Η αρχική δυσπιστία του κόσμου στην όλη προσπάθεια, αρχίζει δειλά – δειλά να εξελίσσεται σε μια ανταπόκριση, όχι μόνο σε επίπεδο επισκεπτών αλλά και σε επίπεδο συμμετοχής. Λαογραφικά αντικείμενα ξεθάφτονται, κυριολεκτικά, και κατακλύζουν τα γραφεία του Συλλόγου. Καθημερινές, πολυπληθείς και σημαντικές είναι οι επισκέψεις από το πρωί μέχρι το βράδυ (απλοί άνθρωποι, πολιτικοί, ειδικοί και επώνυμοι), ενώ όλα τα σχολεία του χωριού και της περιοχής επισκέπτονται την έκθεση. Το πρώτο βήμα είχε πλέον γίνει !!! Τα εκθέματα μαζεύονται με προσοχή και αποθηκεύονται σε ένα ειδικά διαμορφωμένο χώρο, στο υπόγειο του πατρικού σπιτιού του Βασίλη Καραβιδέ, όπου πάλι ο ίδιος με μεράκι και υπομονή τα ταξινομεί, τα προσέχει και τα συντηρεί για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.
Έτσι σιγά – σιγά αρχίζει να ζυμώνεται και να γίνεται συνείδηση του κόσμου η αναγκαιότητα ίδρυσης ενός Λαογραφικού Μουσείου. Παράλληλα δημιουργείται μία Επιτροπή αποτελούμενη από τους Βασίλη Τσιρονίκο, τότε πρόεδρο του Μορφωτικού Συλλόγου, Βαλασσόπουλο Τάκη, αντιπρόεδρο τότε της κοινότητας και Καραβιδέ Βασίλη αντιπρόεδρου τότε του συλλόγου, η οποία αναλαμβάνει τη διερεύνηση για την στέγαση του λαογραφικού υλικού και την δημιουργία, αν αυτό ήταν δυνατό, ενός λαογραφικού μουσείου. Ακολουθεί μία εκδήλωση του συλλόγου με το ίδιο θέμα στις 18 Οκτωβρίου 1992 η οποία ανοίγει και επίσημα το δρόμο, ενώ σαν μάνα εξ ουρανού έρχεται η απόφαση του συγχωριανού μας κ. Αποστόλη Α. Κοντογιάννη και της συζύγου του για παραχώρηση του παλαιού αρχοντικού τους (το κτίσμα χρονολογείται από το 1855), δίνοντας πλέον και χειροπιαστές ελπίδες για την υλοποίηση της όλης προσπάθειας.
Θεωρούμε υποχρέωσή μας στο σημείο αυτό, να σταθούμε ιδιαίτερα στην ενέργεια αυτών των ανθρώπων, αυτών των συγχωριανών μας, μια ενέργεια που σεμνά, χωρίς τυμπανοκρουσίες και μεγάλα λόγια, αλλά με μεγάλη ευθύνη και μεγάλο σεβασμό στην παράδοση – έτσι όπως πρέπει να χαρακτηρίζει τους ευεργέτες ενός τόπου – ο Απόστολος Κοντογιάννης – γιός του αείμνηστου δασκάλου πολλών από μας Αναστασίου Κοντογιάννη – και η σύζυγός του, αφιερωμένοι και οι ίδιοι στην έρευνα μέσα από τις εργασίες τους στο Α. Π. Θ., τιμούν με τον καλύτερο τρόπο τη γενέτειρά τους και αξίζουν γι’ αυτό τον δημόσιο έπαινο.
Και οι προσπάθειες συνεχίζονται … Τα οικονομικά, όπως πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις λιγοστά, αλλά η επιθυμία και η διάθεση όλων μεγάλη. Αρχίζει μια ενημέρωση των κατοίκων του χωριού και όχι μόνο, για την όλη προσπάθεια, διοργανώνεται με επιτυχία ο πρώτος έρανος στο χωριό, τα συνεργεία του οποίου αποτελούνταν από τους : Δημερά Ελένη και Γιαννάκη Βασίλη, Δεδικούση Ευτυχία και Κοντογιάννη Γιάννη, Βαρδακάρη Γιάννη και Κυριάκο Αχιλλέα, Ζαχείλα Χριστόφορο και Πανάρα Κων/νο, Γουγουλιά Δημήτρη και Καραβασίλη Σωτήρη, Βαλασσόπουλο Τάκη και Καραβιδέ Θανάση, Γουγουλιά Νίκο και Μπούμπουλη Γιάννη, Καραβιδέ Βασίλη και Μπουντίνο Βαγγέλη, Τσιρονίκο Βασίλη και Παζάρα Σωτήρη, Χατζή Δημήτρη και Κορδέλα Αλέκο Καλογρή Γιώργο και Δημερά Τάκη.
Σημαντική επίσης και η συμβολή της τότε Κοινότητας Γόννων με Πρόεδρο τον κ. Τάκη Ν. Δημερά. Έτσι τον Νοέμβριο του 1992 αρχίζουν οι εργασίες ανακαίνισης και αναπαλαίωσης του κτιρίου. Παράλληλα το Δ.Σ. του Συλλόγου με πρόεδρο αυτή τη φορά τον Βασίλη Καραβιδέ και συμβούλους τους Γιαννάκη Βασίλη, Δημερά Ελένη, Κωστή Βασίλη, Τσιαπλέ Γιώργο, Τσιλιμίγκα Τάσο και Τσιούρβα Γιάννη οργανώνουν και νέες εκθέσεις με ανάλογο ενδιαφέρον όπως, η έκθεση παλαιών φωτογραφιών και η έκθεση χειροποίητων, υφαντών και σταμπωτών το 1996.
Την έμπνευση, την οργάνωση, την συγκέντρωση, την αξιολόγηση και την τοποθέτηση των εκθεμάτων εδώ και αρκετά χρόνια είχε επωμισθεί, όπως ανέφερα και παραπάνω, ο ΜΕΣ Γόννων με ψυχή και καρδιά στην όλη προσπάθεια το σημερινό του πρόεδρο και υπεύθυνο του μουσείου κ. Βασίλη Καραβιδέ, που έχει να επιδείξει αξιόλογη δράση σε καλλιτεχνικά θέματα. Δεν φαίνεται, άλλωστε, να υπήρξε εξαίρεση στον κανόνα, που θέλει σε παρόμοιες περιστάσεις έναν άνθρωπο, ως περισσότερο ίσο ανάμεσα σε ίσους, να κινεί τα νήματα και τις ψυχές όλων όσων συμμετείχαν, πότε ενθαρρύνοντας όσους πρόσφεραν με κέφι την εθελοντική τους δουλειά, πότε δουλεύοντας σχεδόν μόνος, πότε χαμογελώντας με ικανοποίηση, για την εμπιστοσύνη που έδειχναν οι συγχωριανοί στο πρόσωπό του, βγάζοντας και δίνοντας για το μουσείο αντικείμενα για αυτούς ιερά και πολύτιμα.
Ο εθελοντισμός που τώρα τελευταία ανθεί στη δύση και θα είναι ένα από τα ζητούμενα στην ολυμπιάδα του 2004 στην Αθήνα, εδώ στην κατασκευή και τον εμπλουτισμό του μουσείου μας λειτούργησε με πολύ μεράκι. Άνθρωποι όλων των ηλικιών ντόπιοι και ξένοι, μικροί και μεγάλοι, επώνυμοι και ανώνυμοι προσέφεραν ο καθένας με το δικό του μοναδικό τρόπο έτσι ώστε να γίνει σήμερα πραγματικότητα αυτό το μουσείο. Έτσι αυθόρμητα δίπλα στο Βασίλη Καραβιδέ, δημιουργείτε μια βασική ομάδα νεαρών του χωριού μας, ο Γιάννης, ο Σωτήρης, ο Βαγγέλης, ο Στέλιος, ο Ζήσης, ο Βασίλης, ο Σωτήρης, ο Νίκος, ο Κώστας, ο Σπύρος, ο Γιώργος, η Άρτεμις, ο Βασίλης, ο Βαγγέλης, ο Νίκος, η Ελένη και πολύ άλλοι οι οποίοι αντί να ροκανίζουν ανέμελα τον ελεύθερο χρόνο τους, προτιμούν να ενταχθούν στην όλη προσπάθεια, συνεχίζοντας την συγκέντρωση του υλικού και συμμετέχοντας ενεργά στις εργασίες αναμόρφωσης του κτιρίου και των γύρω χώρων.
Φτάνουμε στις αρχές του 1998, όταν αρχίζει πλέον και η τοποθέτηση του λαογραφικού υλικού, ξεκινώντας πρώτα από τις αυλές του μουσείου. Η προσπάθεια παίρνει πλέον σάρκα και οστά, αρχίζει σε ένα βαθμό ο χώρος να γίνεται «επισκέψιμος», γεγονός που δίνει νέα ώθηση για την ολοκλήρωσή του. Μεμονωμένοι άνθρωποι του χωριού και όχι μόνο, Μαζικοί Φορείς όπως ο νεοσυσταθείς πλέον Δήμος Γόννων με το Δήμαρχό του κ. Αναστάσιο Τόλιο και το Δημοτικό Συμβούλιο, οι μαθητές των σχολείων του Δήμου, ακόμα και ο Σύλλογος των απόμαχων της δουλειάς (το ΚΑΑΠΗ) συμμετέχουν οικονομικά και υλικά για την αποπεράτωση του έργου. Πολλοί επίσης είναι και οι δωρητές, ενώ οικονομική ενίσχυση δίδεται και από την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση του νομού μας.
Παράλληλα οι επισκέψεις ειδικών, μελετητών, σχολείων, κ.λ.π. συνεχίζονται με αμείωτη ένταση και ενδιαφέρον ενώ τα τοπικά Μ. Μ. Ενημέρωσης αναφέρονται όλο και πιο πολύ στο θέμα με εκτενή ρεπορτάζ, αφιερώματα και κολακευτικά σχόλια για την όλη προσπάθεια.
Τα εκθέματα πάρα πολλά στον χώρο της αυλής καθώς και στις «κάμαρες» του παλαιού σπιτιού. Αλλά πριν αναφέρουμε επιγραμματικά στο τι μπορεί να δει και να θαυμάσει ο επισκέπτης θέλουμε με υπερηφάνεια να τονίσουμε ότι ανάμεσα στα εκθέματα του μουσείου μας υπάρχουν – με βάση τα λεχθέντα ειδικών – και αντικείμενα μοναδικά που δεν θα δει πουθενά αλλού στην Ελλάδα. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι ο επισκέπτης μπορεί να δει :
Στην μπροστινή αυλή του κτιρίου ευρήματα όπως ελαιοτριβεία, μαντάνια, σιδηρουργείο, νερόμυλο, καζαναριό για βράσιμο τσίπουρου, καθώς και κομμάτια παλαιών εργοστασίων της περιοχής.
Στην πίσω αυλή που μόλις χτες τελείωσαν κάποιες από τις εργασίες διαμόρφωσής της, ο επισκέπτης θα δει κυρίως γεωργικά εργαλεία για τη σπορά, την επεξεργασία του καπνού κ.λ.π., παλιές επιγραφές καταστημάτων του χωριού μας, είδη ψαρέματος στον Πηνειό, κ. ά.
Στο εσωτερικό του μουσείου το οποίο παραμένει αναλλοίωτο από το χρόνο και αποτελείται από επτά δωμάτια χτισμένα σε διαφορετικά επίπεδα το καθένα, άλλα πλακοστρωμένα και άλλα αλειμμένα με χώμα εκθέτονται λαογραφικά αντικείμενα όπως εκκλησιαστικά, γεωργικά εργαλεία, εργαλεία διαφόρων επαγγελμάτων από το τέλος του προηγούμενου αιώνα μέχρι τις αρχές του αιώνα μας, πολεμικό υλικό, υφαντά, φωτογραφικό υλικό, διάφορα σκεύη από χαλκό πυλό κ.λ.π. καθώς επίσης και πολλά άλλα μικροαντικείμενα.
Το μουσείο μοιάζει να πετυχαίνει όλα όσα είχαν κατά νου οι δημιουργοί του. Δεν είναι μόνο οι ποιότητα, η μοναδικότητα και το πλούσιο των εκθεμάτων του. Αυτό που δείχνει την επιτυχία του είναι η μέχρι τώρα επώνυμοι και ανώνυμοι επισκέπτες του, τα σχόλια για αυτά που είδαν και άκουσαν από τους υπεύθυνους του μουσείου, όπου κυριαρχούσε ένα διαφορετικό ήθος, μια αναζήτηση γνώσεων και τέλος ένα άνοιγμα ψυχής και θαυμασμού για ότι έγινε στο χώρο αυτό μέχρι σήμερα. Η δημιουργία επιτευγμάτων απαιτεί μόχθο και ευθύνη και οι άνθρωποι που δημιούργησαν αυτό το Λαογραφικό μουσείο απέδειξαν ότι τα είχαν περίσσια και τα δυο.
Το αποτέλεσμα μας οδηγεί και φαντάζομαι και σε σας θα συμβεί το ίδιο, στο συμπέρασμα ότι τα εκθέματα αυτά δεν είναι απλά και μόνο μέρος μιας εποχής κι ενός κόσμου που πάλευε για το καλύτερο. Ήταν, ταυτόχρονα, δημιουργήματα υψηλής πολιτιστικής αξίας.
Ερχόμενος εδώ ο επισκέπτης, έλληνας ή ξένος, μπορεί να αποδράσει για λίγο από την καθημερινότητα από την Ελλάδα μιας ιδιάζουσας παρακμής και να βρεθεί σ’ ένα χώρο όπου οι άνθρωποι νοιάζονται για τον τόπο και το μέλλον του.
Κι αν όλα πάνε καλά το Λαογραφικό μουσείο του Δήμου μας μπορεί να αποτελέσει μαζί με τον Μορφωτικό Σύλλογο τον φορέα εκείνο που θα καταγράψει την ιστορία του τόπου μας, ενώ παράλληλα μπορεί να αναδειχθεί σε μια σημαντική εστία πολιτισμού και εκδηλώσεων για όλη τη γύρω περιοχή. Και οι άνθρωποι που αγαπούν τον πολιτισμό στον τόπο μας μπορούν και σήμερα να σας υποσχεθούν ότι θα συνεχίσουν να προσπαθούν ανοίγοντας δρόμους για το καλύτερο και υπερβαίνοντας τη μιζέρια θα αναζητούν την ποιότητα και το ουσιώδες, συστατικά απαραίτητα για την παραγωγή παιδείας και πολιτισμού.
Μ’ αυτές τις σκέψεις αλλά κυρίως με μεγάλη υπομονή, επιμονή, μόχθο, μεγαλοψυχία και αυταπάρνηση λίγων επώνυμων και ανώνυμων ανθρώπων που για άλλη μια φορά νοιώθουμε την ανάγκη δημόσια να ευχαριστήσουμε, φτάνουμε στο σήμερα για το οποίο προτιμούμε να μην μιλήσουμε πλέον αλλά να δείξουμε, να εκθέσουμε, να θαυμάσουμε και να χαρούμε μαζί σας.
Σας ευχαριστώ πολύ.