Άρχοντες και αρχόμενοι ή Κοινωνία συμμετοχής;
(το άρθρο δημοσιεύτηκε στην «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»
της Λάρισας την Κυριακή 3 Δεκέμβρη 2006)
Τόσο πριν, όσο και μετά τη διεξαγωγή των εκλογών του Οκτώβρη για την Τοπική Αυτοδιοίκηση θεωρούσα και θεωρώ μερικά ζητήματα βασικά όπως :
1. Ότι ο κάθε δήμος είναι το θεμέλιο της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης, ότι τα προβλήματα χρόνο με το χρόνο γίνονται περισσότερα και πολυπλοκότερα,ότι δεν θεσμοθετούνται νέοι πρόσθετοι κρατικοί οικονομικοί πόροι – εδώ δεν αποδεσμεύονται παλαιοί -για την Τ.Α., άρα επιβάλλεται, η εκλογή των νέων Νομαρχιακών και Δημοτικών Αρχών να είναι αξιοκρατική, δίχως ίχνος όποιου συναισθηματισμού και να διακρίνονται τα μέλη τους για πλατιά αντίληψη και αυτογνωσία, πάθος και ικανότητα προσφοράς στα κοινά, για τα κοινά, γνώσεις ειδικές και γενικές και συνεργατικό πνεύμα.
2. Ότι η κάθε Δημοτική Αρχή θα πρέπει να στηρίζεται στα ανθρώπινα στοιχεία που διαθέτει…..
3. Ότι όσοι συνδυασμοί δεν στραφούν προς την κουλτούρα και τον ανθρώπινο παράγοντα, ξεκινώντας πρώτα από το δικό τους ανθρώπινο δυναμικό, θα μείνουν σίγουρα πίσω από τις εξελίξεις.
4. Ότι μία στρατηγική, ένα πρόγραμμα για την Τ.Α. πρέπει κατά τη γνώμη μου να είναι τολμηρό, αν όχι επαναστατικό, να διέπεται από φαντασία και να έχει αιρετικό χαρακτήρα. Ότι η χάραξη ενός τέτοιου προγράμματος θα πρέπει επίσης να είναι αποτέλεσμα συλλογικών εργασιών και όχι μία εκ των άνω τελετουργική διαδικασία, όπως εξακολουθούν να είναι τα χρίσματα. ……
5. Ότι οι μικροί δήμοι από μόνοι τους δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν στο σημερινό σύστημα άρα στόχος τους θα πρέπει να είναι η ισχυροποίησή τους πρώτα σαν μία περιφερειακή δύναμη σε συνεργασία με όμορους δήμους και κοινότητες και ύστερα μέσα από νέες συνενώσεις (τύπου Γόννοι – Μακρυχώρι – Αμπελάκια) και τέλος
6. Ότι ο Νομάρχης ή ο Δήμαρχος δεν θα πρέπει να είναι πλέον η αδιαμφισβήτητη πηγή γνώσεων και εξουσίας, αλλά ο πρώτος μεταξύ ίσων γιατί η διάχυση των γνώσεων και των πληροφοριών και στον χώρο της Τ.Α. αλλάζει το ρόλο τους. Πρέπει να είναι ο άνθρωπος συνεργάτης, ο άνθρωπος που δίνει λύσεις, ο προπονητής μίας ομάδας που λέγετε Συμβούλιο και όχι ο “ένας”, ο «επιθεωρητής». Μια σειρά ικανοτήτων όπως η πειθώ, ο διάλογος, η έμπνευση και η αξιοπιστία πρέπει να συμπληρώνουν τις γνώσεις και την εμπειρία ενώ οι ομάδες εργασίας, ένας σύγχρονος τρόπος λειτουργίας των επιχειρήσεων, θα πρέπει να γίνει και τρόπος λειτουργίας στην Τ.Α. όπου όλοι θα συνεισφέρουν τη γνώση τους στην ολοκλήρωση ενός κοινού προγράμματος.
Πέρα όμως και πάνω από τις δικές μου – αλλά και άλλων – αρχές είδαμε όλοι μας μέσα από τα αποτελέσματα αλλά και πριν απ’ αυτά «διαπλεκόμενα ή κομματικά συμφέροντα», «χρίσματα» όχι μόνο μέσα από ανοιχτές ή μυστικές κομματικές διεργασίες αλλά και από αρχηγούς κομμάτων, πολιτικές οσμώσεις, μάχες σε επίπεδο προσώπων αλλά και γραμμών για το «σταυρό»,γεγονότα τα οποία βλέπουν, κρίνουν αλλά, δυστυχώς, μένουν απαθείς όχι μόνο οι τοπικές μας κοινωνίες αλλά και άνθρωποι που έζησαν αυτές τις καταστάσεις οι ίδιοι, τις περισσότερες φορές εις βάρος τους. Το πρόβλημα, βέβαια, στον τόπομας είναι ότι πολλοί δεν θέλουν να δουν μπροστά, γιατί αυτό απαιτεί προσπάθεια και διανοητική γυμναστική, που λίγοι σήμερα αποδέχονται, ενώ μερικούς άλλους αυτές είναι οι καταστάσεις που τους “βολεύουν”. ……
Είναι επίσης γεγονός γενικά παραδεκτό ότι το έργο της Δημοτικής και Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης δεν κρίνεται μόνο από το πόσο ικανοί είναι οι άρχοντες του νομού ή του κάθε τόπου αλλά και από παράγοντες πέραν και πάνω από τις δυνάμεις που οι ίδιοι διαθέτουν, οι οποίοι είναι, πρώτο και κύριο τα οικονομικά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το Νομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται σήμερα αυτή καθώς επίσης και η γεωγραφική περιοχή, τα οικονομικά από ίδιους πόρους και τέλος η αυξομείωση του πληθυσμού μιας περιοχής.
Είναι επίσης γεγονός ότι με το νόμο του 42%, είναι η πρώτη φορά ύστερα από πολλές τετραετίες που αρκετοί συνδυασμοί κέρδισαν τις εκλογές και διαθέτουν αυξημένες πλειοψηφίες συμβούλων με ποσοστά πολύ κάτω του 50%. Αν αφαιρετικά ξεχάσουμε για λίγο τους νόμους που δημιουργούν τις πλειοψηφίες στην Ελλάδα – και όχι μόνο – (Κοινοβούλιο, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Αγροτικοί Συνεταιρισμοί, κ.λ.π.) και παρατηρήσουμε με ειλικρίνεια τα αποτελέσματα θα δούμε τη μικρή διαφορά του πρώτου από τον δεύτερο αλλά και την αξιόλογη συλλογή ψήφων των τρίτων και τέταρτων συνδυασμών γεγονότα που αφού παρατηρηθούν – ερμηνευτούν και μείνουν στην εκλογική ιστορία του κάθε συνδυασμού για παραπέρα συμπεράσματα, αποφάσεις ή επιλογές – θα πρέπει επίσης οι νέες Νομαρχιακές και Δημοτικές Αρχές να προσπαθήσουν να μας πείσουν με έργα και πράξεις τους ότι τα άφησαν πίσω και ότι θα αγωνιστούν για το καλό όλων των συμπολιτών τους, πράγμα αυτονόητο και ωραίο αλλά αρκετά δύσκολο στην πράξη.
Σαν πολίτης αυτού του τόπου, πιστεύωότι για να προκόψει ένας τόπος δεν πρέπει να βασίζεται μόνο στον Νομάρχη, το Δήμαρχο, το Νομαρχιακό και Δημοτικό Συμβούλιο, έστω κι αν δεχθούμε ότι αυτά λειτουργούν τέλεια, αλλά να αξιοποιούν στο μέγιστο δυνατό βαθμό όλους τους πολίτες και τους μαζικούς φορείς ακούγοντας τις προτάσεις τους, καθώς επίσης και όλους τους επιστήμονες – με τους συλλόγους τους, τους επιχειρηματίες, τους ανθρώπους του πολιτισμού και της τέχνης.
Βέβαια για την αξιοποίηση όλων των παραπάνω απαραίτητη προϋπόθεση είναι η κάθε Αρχή να διαθέτει προγράμματα βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα για την ανάπτυξη του τόπου ευθύνης της, να διαθέτει οράματα για την παραπέρα εξέλιξη τους και να προχωράει με σύγχρονες μεθόδους στον προγραμματισμό. στον συντονισμό, στην υλοποίηση και στον έλεγχο της όλης διαδικασίας . Και όλα αυτά βέβαια, αν και θεωρούνται βασικά και απαραίτητα δεν θα δώσουν απαντήσεις και λύσεις εάν δεν μπούμε σε μια διαδικασία αυτογνωσίας και σε ένα άνοιγμα του ορίζοντα της περιοχής μας, είτε λέγεται Θεσσαλία, είτε Νομός Λάρισας, είτε Δήμος Γόννων αν δεν αξιολογηθούν και δεν διαβαθμιστούν οι ανάγκες που έχουμε, αν δεν γίνουν γνωστές οι προτεραιότητες που βάζει ή θα βάλει στο μέλλον, η κάθε Αρχή κεντρικά και ειδικά, μεμονωμένα ή σαν σύνολο,σε κάθε τομέα δράσης και εάν δεν ζητηθεί η βοήθεια και η συμμετοχή όλων μας, εάν δεν ζητηθεί η συναίνεση της αντιπολίτευσης ή – γιατί όχι; – αν δεν υιοθετηθούν ακόμα και προτάσεις της.
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους μας ότι σήμερα οι παράγοντες της επιτυχίας είναι περισσότεροι και πολύ πιο σύνθετοι από ότι ήταν πριν από μερικά χρόνια. Αν λοιπόν εμείς, ακόμα και στον τρόπο διεκδίκησης κάποιων αιτημάτων μας δεν εκσυγχρονιστούμεκαι κινούμαστε με αντιλήψεις που ανταποκρίνονται στις ανάγκες περασμένων δεκαετιών θα χάνουμε μέρα με τημέρα το τραίνο, όπως ήδη χάσαμε αρκετά.
Σήμερα τόσο ο πρώτος όσο και ο δεύτερος βαθμός αυτοδιοίκησης καλούνται και πάλι – με χρηματοδότηση ή χωρίς (;) – να αναλάβουν νέους ρόλους πολιτικούς, κοινωνικούς, αναπτυξιακούς, πολιτισμικούς, να υλοποιήσουν προγράμματα που αφορούν τον τόπο τους. Να συμβάλουν στην υπέρβαση της γενικότερης κρίσης της κοινωνίας, στηρίζοντας τους ανθρώπους στην καθημερινή τους ζωή και συμμετέχοντας στις αναγκαίες κοινωνικές αλλαγές. Εάν πραγματικά θέλουμε το συγκεντρωτικό διαχειριστικό κράτος να δώσει τη θέση του στο επιτελικό κράτος, η αδιαφάνεια να αντικατασταθεί από τον κοινωνικό έλεγχο και η δημοκρατία και η συμμετοχή να αποδυναμώνουν τη “δικτατορία” των τεχνοκρατών πρέπει σήμερα στο δίλημμα “νοικοκύρεμα ή τομές” να απαντήσουμε ομόθυμα: Τομές ! Πρέπει οι νέες αυτοδιοικητικές Αρχές που προέκυψαν στις εκλογές του Οκτώβρη – και που εύχομαι καλή δύναμη και επιτυχία στο έργο τους – να μπορούν να κινητοποιούν τις παραγωγικές τους δυνάμεις και να παρεμβαίνουν στα θέματα της αγροτικής οικονομίας, της απασχόλησης, της κοινωνικής προστασίας και παροχής γνώσης και υπηρεσιών στη βάση των δικών τους – η κάθε μια – πλεονεκτημάτων. Γιατί να μην δοκιμαστούν στις τοπικές μας κοινωνίες νέες μορφές άμεσης δημοκρατίας των πολιτών πού είναι ήδη γεγονός σε αρκετές αυτοδιοικητικές περιοχές της Λατινικής Αμερικής και της Ευρώπης, όπως: εργαστήρια κοινωνικής και διεπιστημονικής διαβούλευσης, τοπικά δημοψηφίσματα, αναλογική εκπροσώπηση, θεματικά φόρουμ κοινωνικής δράσης φορέων, γνωμοδοτικά συμβούλια κοινωνικού ελέγχου, συμμετοχικοί προϋπολογισμοί, δείκτες συμμετοχής και εξυπηρέτησης τού πολίτη, Χάρτα δικαιωμάτων τού πολίτη με την υποστήριξη της Αυτοδιοίκησης κ.α. Είναι μια ευκαιρία να μας κάνουν κι εμάς καλύτερους.
Με τέτοιες στοχεύσεις οι δημότες και οι άρχοντες της Τ.Α. θα πρέπει να ξεκινήσουν ένα νέο διάλογο και να διαμορφώσουν τις προτάσεις τους για το Νομό ή το Δήμο – μικρό ή μεγάλο – της επόμενης δεκαετίας στην περιοχή ευθύνης του ο καθένας και στη Θεσσαλία όλοι μας, με σαφή κατεύθυνση την αντιμετώπιση των σύγχρονων προβλημάτων της περιοχής μας, την προστασία του περιβάλλοντος και την διαχείριση των προβλημάτων αυτών, την ολοκληρωμένη κοινωνικοπολιτική αντιμετώπιση των προβλημάτων της αγροτικής οικονομίας της περιοχής μας, των φαινομένων της ανεργίας, του ελεύθερου χρόνου, την φροντίδα για το παιδί, την Τρίτη ηλικία, την πολιτισμική δημιουργία, τις συνολικές πολεοδομικές παρεμβάσεις, την δημοτική αποκέντρωση και διεύρυνση των αρμοδιοτήτων και τέλος την συμμετοχή μας σε αναπτυξιακές και παραγωγικές διαδικασίες της περιοχής μας. Πολλοί ήταν οι συνδυασμοί σε επίπεδο Θεσσαλίας που υιοθέτησαν την πρόταση της κίνησης «Θεσσαλοί Πολίτες του Κόσμου» για την ίδρυση και λειτουργία «Κοινωνικών Κέντρων» σε κάθε δήμο, θεσμός που ήδη λειτουργεί με επιτυχία σε πολλές χώρες τις Ευρώπης, καιρός να αρχίσουν να λειτουργούν και στον τόπο μας. Όχι μόνο σαν Θεσσαλός πολίτης αλλά και σαν δημότης, πιστεύω ότι για να προκόψει ένας τόπος – μία περιοχή, πρέπει να αξιοποιεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό όλα τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα αλλά και όλους τους κατοίκους του. Με βάση όλα τα παραπάνω οι τελικές προτάσεις και αποφάσεις θα πρέπει να είναι τολμηρές, ικανές να συγκρουστούν με μικροπολιτικές και μικροσυμφέροντα της κάθε περιοχής. Είναι πλέον καιρός να ανεβάσουμε τα ασυγχώρητα χαμηλά ποσοστά στους ανθρώπινους πόρους, στην εκπαίδευση και επιμόρφωση, στην εισαγωγή νέων τεχνολογιών και στην ενίσχυση με διάφορους τρόπους της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων μας και να σταματήσουμε να αδιαφορούμε για τη νέα αναδυόμενη οικονομία της γνώσης, της πληροφορίας, της έρευνας, της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Αν οι ασχολούμενοι με τα κοινά και τα δημοτικά μας πράγματα δεν είναι σε διαρκή επαφή (όχι τύπου μάρκετινγκ ή καφενείου) με την κοινωνία των πολιτών και με τα σημαντικά και ουσιαστικά προβλήματα του τόπου μας δεν θα πετύχουν και πολλά πράγματα. Όπως δεν θα πετύχουν αν μπούνε στη λογική του συμψηφισμού συγκρουόμενων μηχανισμών ή και πολιτικών.
Η προσαρμογή των ανθρώπων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στις νέες ανάγκες και η προώθηση λύσεων, θα είναι και αύριο εκτός από ζητούμενο, επιτακτική και απαραίτητη προϋπόθεση για να εμπνεύσουν τους δημότες και να πετύχουν ένα καινούργιο ξεκίνημα. Είμαστε στην εποχή των συνθέσεων, το τοπικό, το περιφερειακό, το εθνικό, το ευρωπαϊκό και το διεθνές συνυπάρχουν κι όταν κάποιος νοιώθει ώριμος να λειτουργήσει και να προσφέρει σ’ αυτό το περιβάλλον πρέπει να το τολμήσει. Θα πρέπει, επίσης, οι ίδιοι οι Τοπικοί Άρχοντες να προσπαθήσουν να ξεφύγουν από τα σημερινά Δημαρχοκεντρικά μοντέλα που έντεχνα έχει επιβάλει η κεντρική εξουσία με τη συναίνεση ορισμένων, ξεπερνώντας οι ίδιοι το νομικό πλαίσιο με σκοπό τη συμμετοχική δημοκρατία των πολιτών και την αρχή της αποκέντρωσης στη λήψη των αποφάσεων στο κοντινότερο του πολίτη επίπεδο. Ο μοναδικός φυσικός σύμμαχος της Αυτοδιοίκησης παγκόσμια και στην χώρα μας παραμένει η κοινωνία των πολιτών με τούς κοινωνικούς φορείς τού γνήσιου εθελοντισμού και της προσφοράς. Ας ξεκινήσει, λοιπόν, ο διάλογος και όσοι θέλουν και μπορούν θα βρουν κάποια θέση σ’ αυτόν τόσο σε τοπικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο
Και να μην ξεχνάμε όλοι μας ότι η τοπική αυτοδιοίκηση ειδικά στον πρώτο της βαθμό είναι ένας θεσμός λαϊκός που ανήκει σε όλους και στον καθένα μας χωριστά και έτσι θα πρέπει να τον διαφυλάξουμε και στο μέλλον.